Έθιμα Αναλήψεως (2)

May 18, 2015, 2:06 pm

Την ημέρα της Αναλήψεως, στους τόπους που εγγίζει η θάλασσα, οι κάτοικοι τους το «είχαν σε καλό» να βουτήξουν στα νερά της. Μαζί μ'αυτούς και οι κάτοικοι των κοντινών οικισμών που κατέβαιναν ομαδικά στα παράλια.

Πριν κάποια χρόνια στο Πήλιο, κανείς δεν έμπαινε στη θάλασσα πριν τη γιορτή της Αναλήψεως που συμπίπτει με το τέλος της Άνοιξης και την αρχή του Καλοκαιριού. Κι όχι μόνον να κάνουν το πρώτο τους «μπάνιο» (τότε δεν υπήρχαν οι χειμερινοί κολυμβητές!), αλλά και για να «εξαγνιστούν» και να «καθαρθούν» αφού μαζί με την Ανάληψη του Κυρίου «αναλήφονται» και τα σωματικά «πάθη»!
Να τι λέει και ο Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης:

Εδώ πρέπει να ειπωθεί πως οι παλιότεροι ήξεραν πως τα νερά την εποχή αυτή, αρχίζουν να ζεσταίνονται και μπαίνοντας δεν θα «πλευριτώσ’νι(ε)».

Γνώριζαν ακόμη, την αντισηπτική ιδιότητα του θαλασσινού νερού, που δρούσε ευεργετικά σ’ αυτούς και στα ζωντανά τους (Γιατρεύει την ψωρίαση, τη δερματίτιδα, την κνίδωση). Γι’ αυτό τότε κατέβαζαν στο γιαλό και τα οικόσιτα ζώα τους (αλογομούλαρα, γίδια και πρόβατα) καθώς και τα κοπάδια τους για να βραχούν και να πλυθούν στα νερά της θάλασσας.

Το έθιμο αυτό είχε εξασθενίσει, μέχρι που οι κάτοικοι των Καλών Νερών πριν λίγα χρόνια το αναβίωσαν!

Φωτογραφία του Λεχωνίτη Ηλία Σακελλάρη -2014

Μόνον που δεν έρχονται στην παραλία τους πια τα κοπάδια (πού να βρεθούν άλλωστε;) για βρέξιμο, αλλά τα άλογα!

Μετά τη λειτουργία της Γιορτής, γίνεται ο αγιασμός των αλόγων που τα οδηγούν στον ιερέα οι καβαλάρηδες όπου και διαβάζεται η«Ευχή εις κτήνη», του Αγίου Μοδέστου:

«Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ ἐλεήμων καὶ φιλάνθρωπος, ὁ πᾶσαν τὴν νοητὴν κτίσιν ἐν σοφίᾳ δημιουργήσας, ὁ διὰ τῆς παναγάθου προνοίας Σου κυβερνῶν καὶ κηδόμενος πάντων, ὁ ἀνοίγων τῆν χεῖρα, καὶ ἐμπιπλῶν πᾶν ζῶον εὐδοκίας, ὁ ζωῆς και θανάτου ἔχων τὴν ἐξουσίαν, ὁ δι’ ἐμοῦ τοῦ δούλου Σου Μοδέστου τὸν ὄφιν θανατώσας, τὸν τὴν πηγὴν τοῦ ὕδατος τῷ ἑαυτῷ ἰῷ διαφθείραντι, τὰ δὲ ἐξ αὐτῆς πιόντα ζῷα νεκρωθέντα, τῇ ζωηφόρῳ και πανασθενεῖ Σου δυνάμει ἀναστήσας. Δέομαί Σου, ἐπάκουσόν μου καὶ ἀπέλασον πᾶσαν θανατηφόρον ἀῤῥωστίαν καὶ βλάβην ἐκ τῶν βοῶν, ἵππων, ἡμιόνων, ὄνων, προβάτων, αἰγῶν, μελισσῶν καὶ λοιπῶν ζώων, τῶν δούλων Σου [...]. Καὶ δὸς Κύριε πᾶσι τοῖς τὴν ἐμὴν μνήμην τελοῦσιν, εἰρήνην σταθεράν, ἀφθονία καρπῶν, σίτου, οἴνου καὶ ἐλαίου, πληθυσμὸν ζώων, καὶ ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ σωτηρίαν ψυχῶν. Ναὶ Κύριε, οἴκτειρον τὰ ζῷα τὰ πάσχοντα, τῇ δρεπάνῃ τοῦ θανάτου θεριζόμενα. Σὺ γὰρ εἶ εὔσπλαγχνε, ὁκαὶ τῶν ἐκ κιβωτῷ ζώων μνησθείς, ὑπὸ τῆς οἰκείας χρηστότητος νικώμενος, ἵνα διὰ τῆς εὐεξίας καὶ τοῦ πληθυσμοῦ τῶν ζώων, καλλιεργεῖται μὲν ἡ γῆ, αὐξάνωσι δὲ οἱ καρποί, καὶ ἀφθόνως οἱ δοῦλοί Σου οἱ ἐπικεκλημένοι τὸ σὸν ὄνομα, ἀπολαμβάνωσι τῶν ἰδίων γεωργίων, καὶ περισσεύωσιν εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθόν, καὶ δοξάζωσί Σε τὸν χορηγὸν παντὸς ἀγαθοῦ.[…] Ἀμήν».
Αμέσως ακολουθεί η παρέλαση των ιππέων και η είσοδος των ζώων στη θάλασσα. Είναι ένα θέαμα πρωτόγνωρο και εντυπωσιακό!

Φωτογραφία του Ηλία Σακελλάρη -2014

Αξίζει να το παρακολουθήσουμε και φέτος στις 21-5-2015, μαζί με τις συνοδές εκδηλώσεις! (ΕΔΩ)

Τα άλογα
Αυτά τα ζώα σήμερα, είναι διαφόρων φυλών (ξενικά, ντόπια, επιμειξίες) και οι κάτοχοί τους τα έχουν βασικά για ιππασία και διαδρομές στη φύση, ενώ παλιότερα ήταν υποζύγια (σουστιέρικα-έλξης, οργώματος-αροτριώντα και για φόρτωμα-μεταφορές).
Στο Πήλιο ενώ παλιότερα και λόγω του εδάφους υπήρχαν κάποιες χιλιάδες υποζυγίων, σήμερα υπάρχουν ελάχιστα άλογα, μουλάρια και γαϊδούρια που χρησιμοποιούνται στις μεταφορές κυρίως ξύλων, οικοδομικών υλικών και προϊόντων σε χωριά και σημεία όπου δεν υπάρχουν αυτοκινητόδρομοι.

Μιας και αναφερόμαστε στα άλογα, ας δούμε τι έγραψε για τα γνωστά θεσσαλικά άλογα της αρχαιότητας ο παλιός Αλμυριώτης αρχαιολόγος Νικ. Γιαννόπουλος, στη βολιώτικη ΛΑΪΚΗ ΦΩΝΗ, 17,18-6-1930 :

[…] Ίππους λοιπόν είχον εις τα νομίσματά των η Λάρισα, η δοξασμένη αύτη πελασγική μητρόπολις της Θεσσαλίας, αι Φεραί, η Κραννών, η Άτραξ , το Κιέριον , η Γυρτών, η Πέλλινα, το Φάκιον, η Περραιβοί , η Φάλανα, η Φαρκαδών, η Φάρσαλος, η Τρίκκη, η Σκοτούσα, οι Φιωτιδες Θήβαι κλπ. ή ίππους ελευθέρους ή κεχαλινωμένους , ή ιπποκόμους περιποιουμένους ίππους, ή φορβάδας θηλαζούσας πώλον, ή τέθριππα, ή ιππείς κατα διαφόρους στάσεις, ή Κενταύρους τοξεύοντας (Μαγνήτων) ή Κενταύρους μαχομένους κατά Λαπιθώνκλπ.»[…]

[…] Ο Αιλιανός κατ'Αριστοφάνην τον Βυζάντιον, περιγράφει τους θεσσαλικούς ίππους ως εξής : «Οι θεσσαλοί ίπποι δεινοί μεν εις τω συναλάσαι θηρίον, αγαθοί δε εις άμιλλαν, εριστικοί γαρ, μέγεθος δε εισί σύμμετροι (μέτριοι), τας πλευράς ασαρκότεροι, γαστέρα ανεσταλμένον, τράχηλον περιφερείς... τα νώτα ισοτενείς». Πράγματι εάν παρατηρήση κανείς τα αρχαία θεσσαλικά νομίσματα (δύναται να τα ίδη εις το Μουσείον Αλμυρού), θα ίδη ότι οι θεσσαλικοί ίπποι διακρίνοντο δια του μέτριου αυτών αναστήματος, της ωραίας, ολίγον σεμνής και ευμήλου κεφαλής, του κυρτού αυτών τραχήλου, των ασάρκων πλευρών, της ανεσταλμένης κοιλίας ως κυνηγετικού κυνός, των ευθέων και ισοτενών γλουτών και της επιχαρήτως ορθουμένης ουράς.[…]

Επίσης αρχαίες ρήσεις για τα θεσσαλικά άλογα:

1. «Ίππον θεσσαλικήν Λακεδεμονίην τε γυναίκαν» (Άλογο απ’ τη Θεσσαλία και γυναίκα απ’

τη Λακεδαίμονα) -αρχαία παροιμία

2. «Άργος ες ιππόβοτον» (Ιλιάς Γ΄ 75 ) (Μεγάλη γη που μπορεί να εκτρέφει άλογα)

3. « Ω Μένων, προτού μεν Θεσσαλοί ευδόκιμοι ήσαν εν τοις Έλλησι και εθαυμάζοντο εφ‘ ιππική τε και πλούτω…». (Πλάτωνας, Μένων Ι) (Μένωνα, αρχικά οι μεν Θεσσαλοί ήταν αξιόλογοι ανάμεσα

στους Έλληνες και θαυμαστοί και για την ιππική τους τέχνη και για τον πλούτο…)

4. Primus ab aequora percussis cuspide saxis

Thessalicus sonipes, bellis feralibus omen Exsiluit. (Λουκιανός Pharsalia, VI,397 )

(Πρώτος από το πέλαγο και με την τρίαινά του/τον βράχο, αφού κτύπησε βγήκε φήμη καλή /και άλογο θεσσαλικό αήττητο σ‘ αγώνες.)

Τέλος ας δούμε και ένα ξόρκι που χρησιμοποιούσαν οι παλιοί:

ΠΗΓΕΣ:

-Μικρόν Ευχολόγιον, Α. Δ. Αθήναι 1972

-ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ, Βώλος, Απρίλιος 1889

-ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ «ΝΕΟΛΟΓΟΥ» Κων-πολις, τχ 32, 1894

-Περιοδικό ΙΛΙΣΣΟΣ, Αθήναι, τχ 6, 1871

-Εφημερίδα ΕΒΔΟΜΑΣ, Αθήναι 1884

-Εφημερίδα ΛΑΪΚΗ ΦΩΝΗ, Βόλος 1930

-Διαδίκτυο (ΕΔΩ)και (ΕΔΩ)

(Δημοσιεύτηκε στις 19-5-2015)

↧

Κώστας Λιάπης

May 22, 2015, 12:10 am

≫ Next: Ανοιξιάτικα φρούτα

≪ Previous: Έθιμα Αναλήψεως (2)

Μετά από τόσες αναρτήσεις είναι καιρός, να αφιερώσουμε σήμερα μια δημοσιέυση στον σπουδαίο κοντοχωριανό μας δάσκαλο, πολυγραφότατο συγγραφέα, λαογράφο, ιστοριοδίφη, άοκνο ερευνητή και λογοτέχνηΚώστα Λιάπη.

Από τα καλύτερα έργα του ! (σελ.213)

Σίγουρα μας είναι γνώριμος από τα κείμενά του, που έχουμε διαβάσει στα βιβλία του, στις βολιώτικες εφημερίδες, αλλά κι εδώ σ'αυτό το απλό και φτωχό ιστολόγιο.

Να είναι πάντα καλά, να μας «φωτίζει» με τις ακτίνες της γνώσης του, τις κριτικές του, τα δημοσιεύματά του και τον εξαιρετικό λόγο του!

Πηλιορείτικο Λεξικό (σελίδες 526)
Ίσως το σπουδαιότερο έργο του!!

Στο λογοτεχνικό περιοδικό «ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ» τχ 1694 της 1-2-1998, σελ. 212, ο βιβλιοκριτικός-δημοσιογράφος και συγγραφέας Κώστας Σαρδελής (1932-2007), γράφει μεταξύ των άλλων για το Πηλιορείτικο Λεξικό: Κώστα Λιάπη: «Το γλωσσικό Ιδίωμα του Πηλίου»

Η βράβευση
(φωτογραφία από άρθρο του Γιαν. Μουγογιάννη στο περιοδικό ΜΑΚΡΙΝΙΤΣΑ)

Η ειδική αυτή μελέτη του Πηλιορείτη ιστοριοδίφη και συγγραφέα Κώστα Λιάπη βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών, γεγονός πού σημαίνει, ότι το Ανώτατο πνευματικό Ιδρυμα της χώρας εξετίμησε την άξία της. [...]

Ο Κώστας Λιάπης, Πηλιορείτης από τη γέννα του, εκπαιδευτικός, έχει μακροχρόνια εμπειρία από αυτό πού η Ιστορία εννοεί ως Πήλιο σε όλες του τις πνευματικές και πολιτισμικές εκφάνσεις. 'Εχει γράψει έντεκα βιβλία και τα περισσότερα (τα επτά) είναι εμπνευσμένα από το Πήλιο. Πέρα από αυτό, με το σύνολο του ως τώρα συγγραφικού του έργου, έχει αναδειχθεί μια από τις σημαντικότερες πνευματικές προσωπικότητες της περιφέρειας. Ως προς το γλωσσικό ίδίωμα του Πηλίου, το ζει παιδιόθεν ο ίδιος και το ακούει καθημερινά δεκαετίες τώρα να το μιλούν οι συμπατριώτες του. Επομένως πρώτη πηγή είναι ο ίδιος. Πρώτη και αδιάψευστη…
(Και βέβαια υπάρχουν κριτικές πολλών,πολλών άλλων ειδικών, για όλα τα βιβλία του Κ. Λιάπη)

Η ογκώδης (σελίδες 513) μελέτη του για τη γενέτειρά του.

Κώστας Ν. Λιάπης
(Βιογραφικό- Αντίγραφο από το "Το γλωσσικό Ιδίωμα του Πηλίου")

Γεννήθηκε το 1935 στον «μεγάλο» Αϊ - Γιώργη τον Πηλίου. Τελείωσε το Β'Γυμνάσιο Βόλου και σπούδασε στην Παιδαγωγική Ακαδημία της Λάρισας. Περιμένοντας το διορισμό του σε δημοτικά σχολείο υπηρέτησε τρία χρόνια στο Υπεραστικά ΚΤΕΛ Μαγνησίας.

Ως δάσκαλος θητεύεσε κατά σειρά στα σχολεία Γλώσσας Σκοπέλου, Αλοννήσου, Μούρεσι, Κάτω Λεχωνίων, 23ο, 11ο και 12ο Βόλου και 3ο Αλμυρού.

Στη Λέσχη Βόλου σε εκδηλωση
για τον Π. Κυπριωτελη
(από tokafeneiotoukyklaminou)

Με τα γράμματα άρχισε ν'ασχολείται συστηματικά απ'το Ι955, ως συνεργάτης της βολιώτικης εφημερίδας «Η Θεσσαλία». Αργότερα συνεργάστηκε μ'ένα πλήθος περιοδικά πολιτιστικής καλλιέργειας, όπου και μέχρι σήμερα δημοσιεύει πολλά ιστορικά, λαογραφικά και γλωσσικά κυρίως άρθρα και έρευνες, χρονογραφήματα, ταξιδιωτικές εντυπώσεις και διηγήματα. Εξάλλου απ'το 1972 συνεργάζεται κατά καιρούς και με το ραδιόφωνο, όπου έχει πραγματοποιήσει πάνω από 500 παιδαγωγικές, ιστορικές και λαογραφικές εκπομπές, ενώ παράλληλα εμφανίζεται στο πνευματικό κοινό του Βόλου αλλά και του ευρύτερου μαγνησιακού χώρου μ'ένα πλήθος ακόμα πολιτιστικές δραστηριότητες, ανάμεσα στις οποίες περιλαμβάνονται δεκάδες ομιλίες, διαλέξεις, συμμετοχές σε δημόσιες συζητήσεις, καθώς και πολλές ανακοινώσεις σε συμπόσια και συνέδρια, σχετικά με την τοπική ιστορία και λαϊκή παράδοση.

Στο χώρο τον έντυπου λόγου ο Κ. Λ. έχει εκδώσει μέχρι τώρα, μαζί με το παρόν, 12 βιβλία, καθώς και άλλα τόσα ανάτυπα δημοσιευμένων έργων του, πολλά απ'τα οποία έχουν βραβευτεί σε πανθεσσαλικούς αλλά και πανελλήνιους ή και διεθνείς ακόμα διαγωνισμούς. Ενδεικτικά σημειώνεται ότι ένα από τα βιβλία του, οι «Ώρες του Πηλίου», που κατά τον εκδότη τους αποτελούν «την πεμπτουσία της αγάπης, του πάθους και της γνώσης του πηλιολάτρη συγγραφέα για τη μοίρα των ανθρώπων και των έργων τους μέσα στην ιστορία αλλά και το παρόν ταυ τόπου του», έχει πραγματοποιήσει μέχρι σήμερα 6 εκδόσεις, σε 14.000 αντίτυπα συνολικά.

Σημειώνεται, τέλος, ότι ο Κ. Λ. είναι ενεργό μέλος διάφορων πνευματικών και πολιτιστικών Ενώσεων, Εταιρειών και Συλλόγων, όπως είναι η Εταιρεία Θεσσαλικών Ερευνών, της οποίας μάλιστα επί σειρά ετών υπήρξε τακτικό μέλος του διοικητικού της συμβουλίου, η Εθνική Εταιρία των Ελλήνων Λογοτεχνών, η Ένωση Ελλήνων Δημοσιογράφων και Συγγραφέων Τουρισμού, η Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία, η Ένωση Ευρωπαίων Εκπαιδευτικών κ. ά.

Για την πολυσχιδή πνευματική τον δραστηριότητα ο Κ. Λ. έχει τιμηθεί με ειδικά αναμνηστικά από τις πηλιορείτικες Κοινότητες Πορταριάς, Αγ. Γεωργίου Νηλείας και Άνω Λεχωνίων, από την Ένωση Χριστιανών Επιστημόνων Βόλου, από το Ροταριανό Όμιλο Βόλου, από το σωματείο «Φίλες της Αγάπης» Βόλου κι από τους Πολιτιστικούς Συλλόγους Πορταριάς κι Αγ. Γεωργίου Νηλείας.

Εργογραφία
α) (Βιβλία & Ανάτυπα)
1. Σελίδες απ'την ιστορία του Ανατολικού Πηλίου, 1969, σελ. 56.

2. Κώστας Γαρέφης, 1874 - 1906 (Ανάτυπο), 1973

3. Ώρες του Πηλίου, ΠΥΛΗ (πέντε εκδόσεις, α) 1976, β) 1977, γ) 1978, δ) 1981, ε) 1985)

4. Ο Γερο-Καρατάσιος στη Θεσσαλομαγνησία(Ανάτυπο), 1976

5. Γοργόνα Κρήτη, ΠΥΛΗ, 1978

6. Καπετάν Κώστας Γαρέφης, ο σταυραετός του Πηλίου,ΠΥΛΗ, 1979 & β΄έκδοση από τον Εξωραϊστικό Πολιτιστικό Σύλλογο Μηλεών «Γρηγόριος Κωνσταντάς» 2008, σελ. 187.

7. Αρχειακά της Μονής «Μέγα-Σωτήρα» του «μεγάλου» Αϊ-Γιώργη του Πηλίου (Ανάτυπο), 1983. σε. 16

8. Η Μονή των Ταξιαρχών του Αϊ-Γιώργη Νηλείας (Ανάτυπο), 1983

9. Η Μηλιώτικη Σχολή και η Βιβλιοθήκη της(Ανάτυπο), 1984

10. Ο χορός στην πηλιορείτικη λαογραφία(Ανάτυπο), 1984

11. Διατροφή και μαγειρέματα στο παλιό παραδοσιακό Πήλιο (Ανάτυπο), 1988

12. Η Παιδεία στο τουρκοκρατούμενο Πήλιο πριν απ'την εθνεγερσία του Εικοσιένα (Ανάτυπο), 1988

13. Η Μάνα στο τραγούδι του λαού μας, 1990

14. Στο Πήλιο της παράδοσης , ΠΥΛΗ 1990

15. Το Κάστρο του Βόλου μέσα στους αιώνες, Βόλος , ΩΡΕΣ, 1991

16. Στο νησί της πληγωμένης Αφροδίτης, 1991

17. Η παλιά παραδοσιακή φορεσιά στον Αϊ-Γιώργη Νηλείας (Πηλίου), Ανάτυπο, 1991, σελ. 73.

18. Το κισμέτ, (Πηλιορείτικα διηγήματα) Βόλος , ΩΡΕΣ, 1992
19. Νικόλας : μιά πηλιορείτικη κορφή της τέχνης, Βόλος, ΩΡΕΣ, 1992

20. Ο «μεγάλος» Αϊ-Γιώργης του Πηλίου, Κοινότητα Αγ. Γεωργίου Νηλείας, Βόλος 1994

21. Το γλωσσικό Ιδίωμα του Πηλίου, Βόλος , ΩΡΕΣ, 1996

Μελέτη-ανάτυπο- και για τα Λεχώνια!
Το ίδιο σχεδόν κείμενο υπάρχει και στα "Παλιόκαστρα του Πηλίου"

22. Τα Λεχώνια και το Παλιόκαστρό τους, Ανάτυπο 39^ος τόμος Θεσσαλικά Χρονικά, Λάρισα, 2001

23. Πήλιον όρος, (ΙΣΤΟΡΙΑ - ΠΑΡΑΔΟΣΗ - ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ - ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ) Εταιρεία Ανάπτυξης Πηλίου, 2001

24. Οι τρεις Μηλιώτες διδάσκαλοι του γένους, Επικοινωνία [επιμέλεια, εισήγηση], 2002

25. Βόλος 1881-1955, Βόλος, 2004

26. Το δημοτικό τραγούδι στη Μαγνησία, Εταιρεία Κοινωνικής Παρέμβασης και Πολιτισμού (Ε.Κ.ΠΟΛ.) Ν. Μαγνησίας, Βόλος τόμ. Α΄ 2006, τόμ. Β΄2009.
(Εξαιρετικό 2τομο έργο, η μία και μοναδική συλλογή δημοτικών του τόπου μας!)

Η σπουδαία έρευνά του -με συγκεντρωμένα όλα-
"Τα παλιόκαστρα του Πηλίου"
(σελ. 492)

27. Τα "Παλιόκαστρα"του Πηλίου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας, 2010

28. Πήλιο: αναδρομές, καημοί, εξομολογήσεις, Ιδιωτική Έκδοση, 2010

29. Στη χώρα των Κενταύρων: Το Πήλιο (του Francois Perilla) Σχόλια του Κ.Λ. , ΜΑΤΙ, Κατερίνη 2010.

30. Πηλιορείτικα και βολιώτικα ανθρωπωνύμια, Βόλος, Μάρτιος 2015, σελ. 272, (ΜΟΛΙΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ)

β) Άρθρα στο «ΑΡΧΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ»

(Εταιρεία Θεσσαλικών Ερευνών - Βόλος)

1) Ο γέρο-Καρατάσιος στη Θεσσαλομαγνησία- τόμ. 4^ος/ 1976/ σελ. 39-64

2) Το θέμα της τεκνογονίας στην πηλιορείτικη λαογραφία- τόμ. 10^ος/ σελ. 9-39

3) Η Μονή των Ταξιαρχών στον Αη - Γιώργη Νηλείας τόμ. 6^ος/ 1983/ σελ. 33-110

4) Η παιδεία στο Τουρκοκρατούμενο Πήλιο πριν απ’ την εθνεγερσία του εικοσιένα - τόμ. 8^ος /1988/σελ.109-150.

5) Η παλιά παραδοσιακή φορεσιά στον Aï-Γιώργη Νηλείας (Πηλίου)- τόμ. 9^ος /σελ. 121-199 (Ανάτυπο) Βόλος, 1991

6) Το «Κάστρο» της Νταμούχαρης - τόμ. 11^ος/ 1995/ σελ. 173-190

7) Τα "Παλιόκαστρα"του Πηλίου, όπως τα είδε ο Α. Mezières στα 1851 - τομ.12^ος /1999/σελ. 85 -120

8) Μια άγνωστη αρχαία πολιτεία και το «Παλιόκαστρό» της στο Ν. Πήλιο- τόμ. 13^ος/2004 /σελ. 83 - 108

9) Το συγγραφικό έργο του Κίτσου Μακρή - τόμ. 14^ος/ σελ. 93-144

10)Ο Μένιος Μουρτζόπουλος και η Ελληνική Λαογραφία- 15^ος/σελ. 55-66

11)Ο Νίκος Κολοβός μέσα από τα ταξιδιωτικά του κείμενα - τόμ. 16^ος /σελ. 31-50

12)«Κιρατζήδες» της Θεσσαλομαγνησίας στις καραβανόστρατες των Βαλκανίων- τόμ. 18^ος /2010/ σελ. 167-181

γ) Άρθρα στο «ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ»

(ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ -Λάρισα)

1) Μορφές της θεσσαλικής λαϊκής τέχνης. Νικ. Χριστόπουλος, τόμος 3^ος /1982.

2) Αρχειακά της Μονής Μεγα-Σωτήρα του «Μεγάλου» Αϊ-Γιώργη του Πηλίου, τόμος 4^ος /1984.

3) Η Μηλιώτικη Σχολή και η βιβλιοθήκη της, τόμος 6^ος /1984/ σελ.32

4) Τα μεσαιωνικά ιστορικά μνημεία και παλιόκαστρα στο Νεοχώρι του Πηλίου, τόμος 35^ος /1999.

5) Τα Λεχώνια και το Παλιόκαστρό τους, τόμος 39^ος /2001/ σελ. 209-244.

6) Οι Εβραίοι της Θεσσαλομαγνησίας, τόμος 40^ος /2001.

7) Ο μεσαιωνικός πύργος στα Τσιφλίκια του Αγ. Λαυρεντίου τόμος 41^ος/ 2002.

8) Το Παλιόκαστρο της Ολιζώνας, τόμος 43^ος/ 2003.

9) Τα παλιόκαστρα του Δήμου της Αργαλαστής, τόμος 45^ος/2004 & τόμος 46^ος /2004.

10)«Η Μαγνησία στενάζει υπό τον βαρβαρικόν ζυγόν». Μία ανέκδοτη επιστολή του Κωνσταντά στον Μαυροκορδάτο, τόμος 58^ος/2010.

11)Ο ελαιώνας του Αϊ-Γιώργη Πηλίου. Η ιστορία του και τα μαξούλια του, τόμος 53^ος / 2008.

12)Αγώνες και θυσίες για την Ελευθερία στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλία, τόμος 60^ος/2011.

(Αν κάποιο ή κάποια μου διέφυγαν -σίγουρα, αφού είναι εκατοντάδες οι γραφές του- ζητώ ταπεινά συγγνώμη!)

Ο Κ. Λιάπης, ήταν κι επιμελητής της ΒΙΓΛΑ(Σ), Περιοδικής έκδοσης του Δημοτικού Μουσείου Γλυπτικής Νικόλα, Αγ. Γεωργίου Νηλείας, καθώς και του γατζιώτικου ετήσιου περιοδικού ΠΛΩΡΗ του Συλλόγου των Ερασιτεχνών Αλιέων «Ο Τίμιος Σταυρός», που επίσης συμμετέχει.
Ο ίδιος επιμελείται και του ημερολογίου του Συλλόγου.
«Βίγλα και Πλώρη» [βουνό (Αϊ-Γιώργης) και θάλασσα (Κ. Γατζέα)], τώρα πια έχουν συγχωνευτεί -όπως φαίνεται παραπάνω). Ο Κ.Λιάπης μαζί συνεχίζει ...ακαταπόνητος!
Εκτός από τα τοπικά και λαογραφικά θέματα που υπάρχουν πάντα στις σελίδες του περιοδικού, υπήρχε και υπάρχει χώρος και για τη λογοτεχνία.

(Στο περιοδικό ΒΙΓΛΑ δημοσίευσε σε συνέχειες ο Κ. Λιάπης και το σχετικό με τα χωριά μας, αδημοσίευτο χειρόγραφο του Αϊγιωργίτη Γ. Παππόπουλου-Παπούλια.ΕΔΩ )
Στα 2012, έγραψε και για τα Άνω Λεχώνια ένα συνοπτικό όμορφο κείμενο στο Ημερολόγιο του ΧΟΑΛ (ΕΔΩ)
Στις εφημερίδες του Βόλου έχει δημοσιεύσει εκατοντάδες άρθρα ιστορικολαογραφικού περιεχομένου και όχι μόνον, καθώς και σ'όλα τα βολιώτικα περιοδικά πολιτισμού, λόγου, τέχνης κλπ. όπως ΜΑΓΝΗΣΙΑΚΑ, ΜΑΓΝΗΣΙΑ, ΜΑΚΡΙΝΙΤΣΑ, ΩΡΕΣ, ΕΝ ΒΟΛΩ κλπ.

Τέλος, όπως ο ίδιος λέει, «… δίνει συχνότατα το παρών του και παρεμβαίνει στην πνευματική και πολιτιστική ζωή του τόπου με διαλέξεις, ομιλίες, παρουσιάσεις βιβλίων και με τη συμμετοχή του σε δημόσιες συζητήσεις, συνέδρια και συμπόσια σχετικά με την τοπική ιστορία, τη λαογραφία και τον πολιτισμό, ενώ αποτελεί βασικό μοχλό της πολιτιστικής και πνευματικής κίνησης της γενέτειράς του, όπου έχει πρωτοστατήσει στην ίδρυση και λειτουργία των δύο τοπικών Μουσείων …»
(22-5-2015)

↧

Ανοιξιάτικα φρούτα

May 24, 2015, 2:05 pm

≫ Next: Βερύκοκο τι εστί;

≪ Previous: Κώστας Λιάπης

Τέλος του Μάη (25-5-2015) και η περιοχή των Λεχωνίων βρίσκεται στην «καλύτερη ώρα» της !

Τα πρώτα φρούτα της περιοχής είναι «στου χαβά τ'ς» έχουν ήδη ωριμάσει και βγήκαν στις αγορές. Γι'αυτά έχουμε αναφερθεί και σε άλλες δημοσιεύσεις (ΕΔΩ)

Ας δούμε πρώτα σήμερα, τι λένε παλιότερα βιβλία για την πρωιμότητα και τις «εκ Λεχωνίων οπώρες»:

Κεράσια

-κεράσιον(το). Ο καρπός του κεράσου (της κερασηάς), το κεράσι.

–κέρασος (ο και μεταγεν. η), δένδρ., η κερασηά. (Λεξικό Σκαρλάτου)

-κεράσιον,το. Ο καρπός της κερασιάς. (Θεοφρ.)

–κερασέα(η), κερασία(η). κέρασος (ο,η) το δένδρον η κερασιά. (Λεξικό Γαζή)

-κερασός δένδρον ό φύεται + εστραμμένοις . σχοινίον δε ποιεί ο φλοιός αυτού

μεθ’ ού αντί νεύρων δεσμεύουσιν. (Λεξικό Ησύχιου Αλεξ.)

Πριν εφευρεθούν τα ψυγεία, η συντήρηση των φρούτων και ειδικά των ευαίσθητων κερασιών ήταν προβληματική. Κάπως έτσι γινόταν μέχρι να φτάσουν στην κατανάλωση:

Λεξιλόγιο: θρύμβη=θρούμπι-είδος θυμαριού, καλαμόφυλλα= φύλλα καλαμιού

…όμως καταναλώνονται γρήγορα και δύσκολα «μένουν».

Γι'αυτό, πάρτε από ένα!!

Τα κεράσια, τα μούσμουλα, τα τζάνερα και τα βερύκοκα είναι τα βασικά ανοιξιάτικα πρώιμα φρούτα που πάντα παράγει ο τόπος και που παλιότερα μαζί με τα λαχανικά ήταν ξακουστά και διοχετεύονταν στις αγορές της Ελλάδας και του εξωτερικού:

Μούσμουλο (μέσπουλον ή μέσπιλον)

-μέσπιλον(το). Ο καρπός της μεσπίλης και αυτό το δένδρον. (Λεξικό Γαζή, Λεξικό Κωνσταντινίδη)

-μέσπιλον(το). ο καρπός της μεσπίλης, το μούσμουλον. (Λεξικόν Σκαρλάτου)

-μεσπίλη>μεσπιλέα (Μένος Φιλήντας)

Για τα φρούτα και τις ιδιότητές τους, επίσης μια καταχώρηση εφημερίδας:

Τζάνερα ή κορόμηλα

-τζάνερα< διάνερα, τα βράβυλα- που είναι όλο ζουμί =όλο νερό (Μένος Φιλήντας)

-βράβυ(βη)λον, (το), οπωρ. κοιν. αβράμηλον ή κορόμηλον και βράβυλος (η) δένδρον

η αβραμηλιά-δαμασκηνή. (Λεξικό Σκαρλάτου)

↧

Βερύκοκο τι εστί;

May 26, 2015, 2:36 pm

≫ Next: Και πάλιν ...Πήλιον

≪ Previous: Ανοιξιάτικα φρούτα

Δεν γνωρίζω από πού προέρχεται η γνωστή φράση «τι εστί βερίκοκο», αλλά ούτε και ο Νικόλαος Πολίτης, πατέρας της ΕλληνικήςΛαογραφίας, γνώριζε !

Ωστόσο παρακάτω θα δούμε τι γράφουν για την προέλευση του ονόματος και όχι μόνον, πρώτα ο σπουδαίος Αγιολαυρεντίτης Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης στον ΠΡΟΜΗΘΕΑ του (Ιούνιος 1898, αριθ. 120, σελ. 249):

Η εξαιρετική αυτή φωτογραφία είναι
του καλού φίλου γιατρού κ. Θεόδωρου Γκαβαρδίνα.
(Τον ευχαριστώ!)

...και έπειτα ο Μένος Φιλήντας (*) στο «Γλωσσογνωσία και γλωσσογραφία ελληνική», τόμος Α΄, Εκδοτική Εταιρεία ΑΘΗΝΑ, Αθήνα,1924:

Στο Πήλιο και ειδικά στα Λεχώνια, τα «βρίκουκα», είναι ένα φρούτο που πάντα ήταν μέσα στην γκάμα παραγωγής. Μάλιστα ήταν απ'αυτά που ο ΣΠΟΛΚ (ΕΔΩ)χρησιμοποιούσε για την παραγωγή κομπόστας στα 1920!

Από το αρχείο του φίλου και συλλέκτη Λεχωνίτη Νίκου Μαστρογιάννη.
(Ευχαριστώ!)

Στα παλιότερα χρόνια υπήρχαν πολλές ποικιλίες που σήμερα δεν υπάρχουν αφού έχουν αντικατασταθεί με νέες.

Μια ήταν τα νοστιμότατα και με μεγάλη παραγωγή «πικρά», μικρού μεγέθους με «πικρό» κουκούτσι (πικροπύρηνα). Τότε τρώγανε σαν ξηρό καρπό και το κουκούτσι! Σήμερα, το χρησιμοποιούν για την παρασκευή λικέρ και για σπέρμα αναπαραγωγής.

Υπήρχαν επίσης οι «πλάκες», βερίκοκα πλακέ και μετρίου μεγέθους. Οι «κουτσ'πές» σαν τις «πλάκες» στρογγυλά, με γλυκό κουκούτσι που τρωγόταν σαν αμύγδαλο. Επίσης μια ποικιλία σχεδόν λευκόσαρκα, ήταν τα «τσαουλιά». Κάποια άλλη ήταν τα «καϊσιά». Γνωστά με λιγότερη εξάπλωση, ήταν και τα «Διαμαντοπούλου». Τέλος γνωστά ήταν και τα «σούμιαήσάμια» πολύ νόστιμα με γλυκό σπέρμα.

Τώρα πια, οι ποικιλίες όλες είναι ξενικές (μπεμπέκο, ζερβούκ.ά. που διαλέγετε και ...παίρνετε -ΕΔΩ-)

(*) Ο Μένος Φιλήντας (1870-1934) γεννήθηκε στην Αρτάκη Κυζίκου. Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στο Διδασκαλείο της Θεσσαλονίκης, η οποία ήταν τότε τουρκοκρατούμενη και εργάστηκε ως δάσκαλος σε διάφορες πόλεις της Τουρκίας. Από νωρίς εντάχτηκε στο δημοτικιστικό Αγώνα και το 1901 βραβεύτηκε σε γλωσσικό διαγωνισμό της εφημερίδας Άστυ, προκηρυγμένο από τον Ψυχάρη, με το έργο του Γραμματική της ρωμαίικης γλώσσας, το οποίο τυπώθηκε αργότερα σε δύο τόμους. Διώχτηκε και φυλακίστηκε για τη δράση του. Από το 1913 και ως το τέλος της ζωής του έζησε στην Αθήνα. Συνεργάστηκε με τα περισσότερα αθηναϊκά περιοδικά, καθώς επίσης με έντυπα της Κωνσταντινούπολης, δημοσίευσε και εξέδωσε γλωσσολογικές μελέτες, πεζογραφήματα και την ποιητική συλλογή Οχτάβες. Συνεργάστηκε επίσης στη συγγραφή της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας των εκδόσεων Πυρσός.(Πηγή: ΕΚΕΒΙ)

(27-5-2015)

↧

Και πάλιν ...Πήλιον

May 29, 2015, 2:16 pm

≫ Next: Καλοκαίρι! Καλό μήνα!

≪ Previous: Βερύκοκο τι εστί;

«Σπίτια στο Πήλιο με κατσίκες στο πρώτο πλάνο» 1899

Λεμπέσης Πολυχρόνης (1848 - 1913)

Λάδι σε μουσαμά , 62 x 40 εκ.

Συλλογή Ιδρύματος Ευρ. Κουτλίδη-
Εθν. Πινακοθήκη

Μία ακόμη καταγραφή -στην καθαρεύουσα- του Πηλίου (και του Βόλου) στα 1882, στο περιοδικό ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ:

↧

Καλοκαίρι! Καλό μήνα!

May 31, 2015, 2:12 pm

≫ Next: Πλάτανος (1)

≪ Previous: Και πάλιν ...Πήλιον

Καλό καλοκαίρι! Καλό μήνασε όλους/ες

...με έναν αξιόλογο πινακα του Πολ. Λεμπέση (*) από τα Άνω Λεχώνια και το γνωστό μας πύργο Σουλεϊμάν-Καραγιαννόπουλου (ΕΔΩ) .

Είναι ζωγραφισμένος από τη δυτική και νότια πλευρά του στα 1890 και παρουσίαζει αυτήν την καλοκαιρινή πανέμορφη εικόνα!

"Πύργος στο Πήλιο"

Λεμπέσης Πολυχρόνης (1848 - 1913)

Λάδι σε μουσαμά , 62 x 40 εκ.

Συλλογή Ιδρύματος Ευρ. Κουτλίδη-
Εθνική Πινακοθήκη

«Στους ανοιχτόχρωμους τόνους της ώχρας και του καφέ ή του έντονου κίτρινου, προσπάθησε να συλλάβει με μοναδικό ίσως τρόπο τη μονοχρωμία του μοναδικού ελληνικού τοπίου όπως συμβαίνει στον Πύργο από το Πήλιο, αλλά συγχρόνως και τη φωτεινότητα της ζεστής καλοκαιρινής ημέρας που ενοποιεί τους χρωματικούς τόνους»

(σελ. 109, Εθνική Πινακοθήκη – 100 Χρόνια.-2001- Μουσείο Αλεξ. Σούτσου και Ιδρ. Ευριπίδη Κουτλίδη)

(*) Για τον Πολυχρόνη Λεμπέση διαβάστε (ΕΔΩ)και δείτε πίνακές του (ΕΔΩ).

↧

Πλάτανος (1)

June 2, 2015, 3:21 pm

≫ Next: Πλάτανος (2)

≪ Previous: Καλοκαίρι! Καλό μήνα!

Πλάτανος (^1,2) ανθήλιος, δασύσκιος, θαυμαστός, ομπρελοειδής, πολύκλωνος και πυκνόφυλλος!

Στο Πήλιο ευδοκιμεί πολύ ο πλάτανος κι αυτό γιατί τα νερά του βουνού είναι πολλά. Σ’ όλες τις πλατείες των χωριών υπάρχουν βαθύσκια πλατάνια που συναγωνίζονται σε μέγεθος και θαλερότητα μεταξύ τους.
Σήμερα ένας –ίσως ο πιο- μεγάλος πλάτανος βρίσκεται στην Τσαγκαράδα εν μέρει υποστυλωμένος, αλλά υπάρχει κι ένας άλλος τεράστιος στην πλατεία των Πινακατών.
Στην περιοχή μας υπήρχε παλιότερα ένας πολύ μεγάλος πλάτανος στην πλατεία του Καραμπασιού ( Άγιος Βλάσης).

Γι’ αυτόν λέει ο αγιολαυρεντίτης Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης (που φιλοξενήθηκε στο πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής του Καραμπασιού και γράφει γι'αυτό) στην εφημερίδα του ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ - Αύγουστος 1892, σελ.358- βάζοντας όμως τον τίτλο "ανθήλιος"(=το σκέπασμα που χρησιμοποιεί κάποιος για να αποφύγει τον ήλιο, σκίασμα)!

Στα ρεπορτάζ των βολιώτικων εφημερίδων που γράφουν για τα χωριά και τις εκδηλώσεις τους, στη ΛΑΪΚΗ ΦΩΝΗ της 30-7-1926, ο Ζήσης Γιαννητσάκης γράφει για το πανηγύρι στο Καραμπάσι, αλλά και για τον πλάτανο:

Για τον ίδιο πλάτανο αναφορά κάνει κι ο Βαγγέλης Σκουβαράς στα ΠΗΛΙΟΡΕΙΤΙΚΑ Β΄ (κεφ. Καραμπασιώτικα) -1983, σελ. 175:

Αυτός ο πλάτανος έπεσε από τον αέρα, όπως δείχνει και η παραπάνω φωτογραφία, το βράδυ της 17-11-1953.

Στη θέση του χτίστηκε ένας "πίδακας"(=συντριβάνι) -όπως και σ'όλα σχεδόν τα χωριά αφού ήταν μόδα- που με την ανακατασκευή της πλατείας κι αυτός γκρεμίστηκε και τη θέση του πήρε ένας νέος πλάτανος, που σύμφωνα με την υπάρχουσα πινακίδα φυτεύτηκε από τον Κων. Κουκουβίνο που διατηρούσε παλιότερα καφενείο στην ίδια (κάτω) πλατεία, όπως και ο πατέρας του Στέφανος.

Ο Ζωσιμάς πάλι, στο ημερολόγιό του Η ΦΗΜΗ του 1887, αναφέρει και περιγράφει κι έναν άλλον πλάτανο που βρισκόταν επίσης στο Καραμπάσι και συγκεκριμένα στο Στρόφιλο. Όμως δεν μας λέει ακριβώς αν ήταν στον Πάνω Στρόφιλο ή στον Κάτω, στη γνωστή συνοικία της Καμπανάς. Πάντως σ'όποια συνοικία κι αν αναφέρεται, υπήρχαν και υπάρχουν ακόμη μεγάλα πλατάνια δίπλα στις πηγές των αντίστοιχων οικισμών.

Στην Καμπανά μάλιστα ο πλάτανος -που βρίσκεται πάνω από την ομώνυμη κρήνη και τον αυτοκινητόδρομο-είναι πολύ παλιός και μεγάλος, παρόλο που τμήματά του έχουν κατά καιρούς κοπεί.

Από Ημερολόγιο της πρώην Αγροτικής Τράπεζας

Φράσεις:

-Όπου πλάτανος, εκεί και νερό.

-Ο πλάτανος θέλει νερό κι η λεύκα θέλει αγέρα.

-Χαιρέτα μου τον πλάτανο.

Τέλος, παντού σ'όλη την Ελλάδα υπάρχουν οικισμοί και τόποι που παίρνουν το όνομά τους από το πλατάνι. Ας δούμε τι υπάρχει και στη Θεσσαλία:

Εξοχή Τρικάλων (π. Πλάτανος) - περιοχή Μεσοχώρας Τρικάλων

Πλατανάκος Καρδίτσης (Παλιοσκλάταινα)- κοινότητα Ανθοχώρι Δήμου Μουζακίου- Ν. Καρδίτσας

Πλατάνιστος Καλαμπάκας (π. Πλάτανος) - οικισμός στο Μαλακάσι Ν. Τρικάλων

Πλατανιστός Καρδίτσης (Παζαράκι)- Ν. Καρδίτσας

Πλάτανος ( Παλαιά Κουτσούφλιανη) Καλαμπάκας -Ν. Τρικάλων

Πλάτανος Τρικάλων (Βάνια) – Δήμος Παραληθαίων -Ν.Τρικάλων

Πλάτανος Φαρσάλων (Ισακλερί)- Ναρθάκι Φαρσάλων- Λάρισας

Πλατανούλια (Τσαταλάρ) –π. κοινότητα Δένδρων–Δήμος Τυρνάβου Ν. Λάρισας

Να και η Μαγνησία:

Πλάτανος, π. Κοινότητα -Δήμος Αλμυρού -Ν. Μαγνησίας.

Πλατανιάς, επίνειο- οικισμόςΠρομυρίου-Νότιο Πήλιο.

Πλατανίδια, επίνειο-οικισμόςΆνω Λεχωνίων –Δήμος Βόλου.

-------------------------------------------------

(¹) Ανάρτηση με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 5 Ιουνίου.
(²) [Πλάτανος (Ρlαtαnυs, γαλλ. Platane, γγλ . Plane -tree, τουρ. Τζινάρ τ. Πλατανωδών), γένος περιλαμβάνει ολιγάριθμα είδη κοινότερα είναι: Π. η ανατολική (Ρlαtαnυs orientalis), το κοινόν Πλάτανος ή Πλατάνι, μέγα δένδρον, κοινόν ανά τας παραμεσογείους χώρας και την Δυτ. Ασίαν, και Π. η δυτική (Ρlαtαnυs occidentalis), δένδρον ώσαύτως μέγα, ιθαγενές της Βορ. Αμερικής, όπερ υπό τινων θεωρείται διαφορά τον προηγουμένου. Αμφότερα είναι δένδρα μακρόβια, παραβλαστικά, φυλλοβόλα, δασικά, κοσμητικά, ολίγον διαφέροντα απ'αλλήλων, κατάλληλα δε διά δενδροστοιχίας, πλατείας, παραδείσους και επαύλεις. Πολλαπλασιάζεται ευχερώς μεν διά σποράς, δυσκολώτερον δε διά μοσχευμάτων. Αναπτύσσονται ταχέως και ευδικιμούσιν εις αραιά εδάφη και ιδίως παρά τα ρέοντα ύδατα. Εις την Δυτ. Ευρώπην άπαντά θεραπευομένη κατά προτίμησιν η δυτική Π. ως ευθυτενεστέρα και ευσκιωτέρα, έχουσα τα φύλλα μεγαλύτερα και μάλλον ακέραια. Του είδους τούτου διαφορά είναι η ενίοτε φερομένη ως αποτελούσα ίδιον είδος καλιφορνιακή Π. (Ρ. californica ή racemosa).

Κοινότατη πανταχού σχεδόν της Ελλάδος και της Ανατολής είναι η ανατολική Π, ής διαφορά φέρουσα φύλλα στενότερα και κατά το πλείστον τρίλοβα (Ρ. orientalis insυlaris), απαντά εις τας νήσους του Αιγαίου Πελάγους (και εν Κύπρω). Εν τε τη Ελλάδι και καθ'άπασαν την Ανατολήν δύναται τις να ειπεί ότι δεν υπάρχει ποταμός ρύαξ, πηγή ή βρύσις εξοχική παρά την οποίαν να μη φύετε Π. Το μέγεθος, η ισχύς κατ το μεγαλείον απεικονίζονται ανά την Ανατολήν υπό του δένδρου τούτου, όπερ αντέχει εις τάς θυέλλας και του οποίου το πυκνόν φύλλωμα συγκρατεί τα ύδατα των καταιγίδων και εν ώρα θέρους εμποδίζει την δίοδον των ακτίνων του ηλίου παρέχον ούτω εις τον κεκμηκότα οδοιπόρον ασφαλές καταφύγιον. Πολλαί Π. αριθμούσαι πολλών αιώνων βίον συχνά απαντώσι παρά τας πηγάς και τας εξοχικάς βρύσεις […] Εις ούχ’ ολίγας πόλεις και κώμας της ελευθέρας και της εισέτι δούλης Ελλάδος σώζονται Πλάτανοι αι οποίαι ενθυμίζουσιν εις τους κατοίκους τας κατά την επανάστασιν του 1821 και τας προ ταύτην ημέρας δουλείας […] (Λεξικόν Φυτολογικόν- Π.Γ.Γενναδίου- Αθήναι 1914)]

(Έχει και συνέχεια)

↧

Πλάτανος (2)

June 4, 2015, 2:53 pm

≫ Next: Ο κούρος

≪ Previous: Πλάτανος (1)

Συνέχεια από Πλάτανος (1)

Ο πλάτανοςστα Δημοτικά τραγούδια και στην ποίηση:

Α) Αρχή με πηλιορείτικα στιχάκια:

1. Θυμάσι που σι φίλησα κάτου στουν Αϊ-Γιάννη

κι βάλαμι για μάρτυρα τα φύλλα απ’ του πλατάνι;

Τώρα τα φύλλα πέσανι κι ποιος θα μαρτυρήσει;

Ας μαρτυρήσ’ ι πλάτανους κι αυτήν η κρύα βρύση!

(Κ. Λιάπης, Το Δημοτικό τραγούδι στη Μαγνησία, τομ. Α΄)

---------------

2. Ι πλάτανους θέλει νιρό

κ’ η λεύκα θέλ’ αέρα

κι του Λινιώ τ’ς Μπουτζάρινας

θέλει ψιλή κουβέντα. (Αϊ-Γιώργης Νηλείας)

---------------

3. Ι πλάτανους του παζαριού

κουντεύει να σαπίσει

και η Διαλέτα τ’ Νικουλή

θέλει για να χουρίσει.

Πω, πω, πω, πω, τι ντρουπή

για τ’ Διαλέτα τ’ Νικουλή. (Προμύρι)

(ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΣΤΗ ΜΑΓΝΗΣΙΑ, 2009, Κ. Λιάπης, Τομ. Β΄, σελ. 472)

---------------

4. Αγράμπελη σε χάιδευα, μα τώρα είσαι πλατάνι

κι ως τα ψηλά σου τα κλαδιά το χέρι μου δεν φτάνει.

(περιοδικό ΕΣΤΙΑ, 1892)

Β) Συνέχεια με κάποια τμήματα (ενδεικτικά) από Δημοτικά τραγούδια (κυρίως Κλέφτικα) που αναφέρονται στον πλάτανο:

1. «Ο γερο Δήμος»

[…] Ποιος ξέρει από το μνήμα μου τι δέντρο θα φυτρώσει.

Κι αν ξεφυτρώσει πλάτανος, στον ίσκιο του από κάτω,

θα `ρχονται τα κλεφτόπουλα τ’ άρματα να κρεμάνε,

να πλένουν τις λαβωματιές το Δήμο να σχωρνάνε.

2. «Γαλάζια που `ναι η θάλασσα»

[…] Θα μα ωχ καλέ θα μα

θα μαρτυρήσει ο πλάτανος

αχ και η μαρμαρένια βρύση

για να μας αρρεβωνίσει.

3. «Κλέφτικο»

[…] Πάλε καλαίς αντάμωσαις, πάλε ν’ ανταμωθούμε,

‘ ς τον Άγιο Λια, 'ς τον πλάτανο, ψηλά 'ς το κρυονέρι,

πόχουν οι κλέφταις σύνοδο κ’ οι καπιταναραίοι […]

4. «Του Βαρλάμη»

Τρία πλάτανα, τα τρία αράδα αράδα,

κ'ένας πλάτανος παχύν ήσκιον οπόχει!

'Σ τα κλωνάρια του σπαθιά ναι κρεμασμένα,

και 'ς τη ρίζα του τουφέκια ακουμπισμένα,

κι'αποκάτω του ο Βαρλάμης ξαπλωμένος [...]

5. « Ο πλάτανος της Άρτας» (Κλέφτικο)

-Τι έχεις καημένε πλάτανε και στέκεις μαραμένος,

με τις ριζούλες στο νερό, με τη δροσιά στα φύλλα;;

Μήπως βοριάς σε φύσηξε, μήπως κακό χαλάζι;;

-Παιδιά μ'σαν με ρωτήσατε, να σας το μολογήσω

Αλή-πασάς επέρασε με δεκαοχτώ χιλιάδες

κι όλοι στον ίσκιο μ'έκατσαν και κάτ'απ'τη δροσιά μου

κι όλοι σημάδι μ'έβαλαν κι όλοι με ντουφεκίσαν

άλλοι βαρούν στους κλώνους μου κι άλλοι βαρούν τα φύλλα

κι ο σκύλος ο Αλή-πασάς βαρεί μες στην καρδιά μου

μαράθηκαν τα φύλλα μου, μαράθηκε η καρδιά μου.
6. «Γεώργ. Σκουληκας» (Κλέφτικο)

Κλαύτε,δενδρά, κλαύτε, κλαριά, πλατάνια με τα φύλλα,

Κλαύτε και σεις ψηλά. βουνά, και σεις κοντοραχούλαις,

Κλαύτε το Γεώργη Σκούληκα, τον πρώτο καπετάνιο […]

7. «Ο Ζήνδρος»(Κλέφτικο)

Σ’ εσάς λημέρια μ’ έρημα, πλατάνια με τους ίσκους,

Βρυσούλαις με τα κρύα, νερά και χαμπηλοί μου κάμποι […]

8. «Ντεληδήμος» (1780).(Κλέφτικο)

Ένας πλάτανος με δεκοχτώ κλωνάρια, και 'ς τη ρίζα του κοιμάτ'ο Ντεληδήμος, τρεις τον έκλαιγαν, καί δυό μοιρολογούσαν […]

9. «Το συμπόσιο των κλεφτών»(Κλέφτικο)

Στον Αηλιά 'ς τον πλάτανο ‚ψηλά 'ς ταις κρύαις βρύσαις ,

είχαν οι κλέφτες μάζωμα, είχαν και το λημέρι […]

10. «Ευτράπελο»

[…]Θαύμα που -Μπά κακό να τόρθη, Θαύμα που,

είδα το Σαββάτο Σ’ ένα πλάτανο αποκάτω.

Επαντρέ -Μπά κακά να τόρθη- Επαντρεύανε ένα γέρο,

εκατό χρονώ τον ξέρω […]

11. «Ερωτικό»

Σα δέντρου ρίζα ρίζωσε, σαν πλάτανος φυτρώνει,

Χρυσό μου χελιδόνι […]

Γ) Ποιήματα γραμμένα από μεγάλους ποιητές :

1. Γλυκειὰ Παρθέν᾿, ἀξίωσέ με

νά ᾿ρθω καὶ πάλι στὸ ναό σου,
ὅπου φυσᾷ γλυκὰ ἡ αὔρα
στὰ πλατάνια τὰ θεόρατα
κάτω στὸ ρέμα, ποὺ ἡ πηγὴ κελαρύζει
κ᾿ ἐπάνω θροΐζ᾿ ἡ αὔρα μαλακά […]

(Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης –Στην Παναγία τη Κεχριά -1920)

2. Ο ΠΛΑΤΑΝΟΣ

Ο θεριεμένος πλάτανος βαρδιάτορας

την ίσκιωνε την εκκλησιά·

Λαός πουλιά φωλιάζανε στα χέρια του

και τρελοπαίζαν κάτου από τον ίσκιο του

λαός παιδιά.

--------------------

Ήρθαν οι καλόγεροι· του κρεμασανε

λογού καμπανα στο λαιμό·

κι αλλαξοπίστησε άθελα κι ο πλάτανος

κι’ ο χριστιανός τον πηρε και τον εκαμε

καμπαναριό.

--------------------

Και των Ελλήνων οι θεοί και οι ήρωες,

τώρα δαιμόνοι και στοιχειά,

θυμώσανε κι’ άναψαν· ξαπολύσανε

με τους ανέμους, με τάστροπέλεκα,

την τρικυμιά.

--------------------

Κι’ ο πλάτανος χτυπήθηκε, σωριάστηκε.

Και βρόντηξε στη γη, νεκρός·

και τα πουλιά και τα παιδιά τον κλάψανε·

το κουφάρι του πήρε, τόκοψε άκαρδος

ο Χριστιανός.

(Οι Καημοί της Λιμνοθάλασσας- Κ. Παλαμάς)

3. Ξένε, σαν δης ένα χωριό όπου γελάει η φύσις,

κ’ εις κάθε πλάτανο κοντά που κρύπτεται μια κόρη
ωραία σαν το τριαντάφυλλο — εκεί να σταματήσης·

έφθασες, ξένε, στο Νιχώρι. […]

(Κ. Καβάφης - Το Νιχώρι - Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923)

4. […] Ποιος ξέρει απ'το μνήμα μου τι δένδρο θα φυτρώσει!
Κι αν ξεφυτρώσει πλάτανος, στον ίσκιο του αποκάτω
θα 'ρχονται τα κλεφτόπουλα τ'άρματα να κρεμάνε,να τραγουδούν τα νιάτα μου και την παλικαριά μου[…]

(O Δήμος και το καριοφίλι του - Αριστ. Βαλαωρίτης- Μνημόσυνα-1857)

5. […] Και μιαν αυγή στον Πλάτανο, που από μικρό κλωνάρι

εχόντρυνε κι επλάτυνε, βυζαίνοντας το γαίμα,

την ώρα τους την ύστερη, βαριά σιδερωμένα

του Βάλτου, του Ξερόμερου τα δυο θεριά προσμένουν […]

Μες τα κλαριά του πλάτανου, μες τα χλωρά τα φύλλα

σα να ’ταν στο λημέρι της, εκρύφτηκ’ η ψυχή του,

κι εκοίταζε τον αδερφό που τονε μαρτυρεύουν […]

Ο πλάτανος, σαν ένιωσε στη ρίζα του το γαίμα,

αλαίμαργα το ρούφηξε να μη το πιει το χώμα,

κι εστοίχειωσε κι εθέριεψε κι άπλωσε τα κλωνάρια

τόσο χοντρά κι ατάραγα και τόσο φουντωμένα,

που τα ’βλεπ’ ο Αλήπασας τη νύχτα στ’ όνειρό του

κι εφώναζε κι ελάμπαζε μην έλθ’ εκείν’ η μέρα

που τα κλαριά του πλάτανου την Πόλη θα πλακώσουν.

(Αριστοτέλης Βαλαωρίτης -Ο Κατσαντώνης)
6. Ο ΠΛΑΤΑΝΟΣ
Πλατάνι καλορίζικο,

Που φύτεψα μια, ‘μέρα,

Το μόνο αφ’ όσα την κορφή

Υψώνουν ς’ τον αιθέρα.

Για πες μου πώς εφούντωσες

Κι’ έριξες τέτοια κάλλη ,

Πώς δεν σ'ετάραξε ποτέ

Η άγρι'ανεμοζάλη ;

Τόνομα, που σου 'χάραξα

Θυμάσαι, ς'τον κορμό σου

Διώχνει μακρυά σου το κακό,

Είνε το φυλαχτό σου.

Κ'εγώ τώχω από τον Έρωτα

Γραμμένο 'ς την καρδιά μου,

Όμως η ζάλη όλο βογγά

Στα μαύρα σωθικά μου.
ΑΝΔΡ. ΜΑΡΤΖΩΚΗΣ (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΣΚΟΚΟΥ, τομ. 11, 1869)

7. Στην Αθήνα κοντά στους Αέρηδες υπήρχε από το 1700 περίπου ο τούρκικος μεντρεσές(=ιερατική μουσουλμανική σχολή) που από το 1836 εποχή του Όθωνα & Γεώργιου Α', μετατράπηκε σε φυλακή και τόπο εκτέλεσης με απαγχονισμό των κατάδικων απ’ τα κλαδιά του πλάτανου, που βρισκόταν στην αυλή του.

Η έκφραση «χαιρέτα μου τον πλάτανο» λεγόταν από τους τότε κατάδικους σε όποιον συγκρατούμενό τους ήταν παραβατικός και ήταν υποψήφιος για την αγχόνη.

Ο Αχιλλέας Παράσχοςέγκλειστος στην ίδια φυλακή από τη Βαυαροκρατία, έγραψε το

παρακάτω -ιστορικό- ποίημα που δείχνει και την «άλλη πλευρά» του πλάτανου!

7. Από το σύγχρονο τραγούδι ο πλάτανος δεν θα μπορούσε να λείψει ! Ακούστε το εξαιρετικό έντεχνο που αναφέρεται στην ξενιτιά:

«Στην κοιλαδα των Τεμπών» (Μουσική & στίχοι Θ. Παπακωνσταντίνου)

Καλοκαίρι πια! Τα πλατάνια μάς προσκαλούν να καθίσουμε στο βαθύ ίσκιο τους να ξαποστάσουμε, να χαλαρώσουμε, ν'απολαύσουμε και να νιώσουμε τη δροσιά τους πίνοντας τον καφέ ή το τσιπουράκι μας στις πλατείες των πηλιορείτικων χωριών ή ξεδιψώντας από τη διπλανή πηγή!

↧

Ο κούρος

June 6, 2015, 2:34 pm

≫ Next: Τα Πλατανίδια το 1893

≪ Previous: Πλάτανος (2)

Αντιγραφή από βιβλίο του Κώστα Λιάπη (ΕΔΩ), "ΤΟ ΠΗΛΙΟ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ", είναι η σημερινή (7-6-2015) επίκαιρη ανάρτηση.

Παρουσιάζεται με γλαφυρότατο τρόπο η καλοκαιρινή συνήθεια (βλ. εργασία) των βοσκών του Πηλίου, που έμεινε σ'εμάς μια λαογραφική καταγραφή λόγω των εθίμων που συνοδεύουν τη δουλειά.

Σήμερα αν κάποιος θελήσει να παρακολουθήσει "τον κούρο" (=κούρεμα κοπαδιών), δύσκολα θα βρει κοπάδι, αφού τα κοπάδια πια είναι ελάχιστα. Αν βρει όμως, θα ζήσει αυτά ακριβώς που αναφέρει ο Κ. Λιάπης!

ΥΓ 1 Πώς γίνεται το«χου’σμάρ’ :

Το χουσ’μάρ’ ή κουσ’μάρ’ παρασκευάζεται από τυρί φρέσκο, το οποίο χαράζουμε σε κομμάτια, το αλατίζουμε λίγο και την άλλη ημέρα το βάζουμε σε μια κατσαρόλα. Με μια ξύλινη κουτάλα το τεμαχίζουμε περισσότερο, το βάζουμε στη φωτιά και αρχίζει να λιώνει.

Όταν γίνει σαν γάλα, ρίχνουμε το αλεύρι λίγο-λίγο με τα δάκτυλα. Αυτό αρχίζει να γίνεται κρέμα και να βγάζει λάδι. Το ανακατεύουμε συνέχεια και όταν αρχίσει να ξεκολλάει από την κατσαρόλα και έχει γίνει μια μάζα, το ρίχνουμε στο πιάτο και το σερβίρουμε κρύο πασπαλισμένο με ζάχαρη ή μέλι. Μοιάζει με μαλακό κίτρινο τυρί.

Υ Γ 2 Για τον «κούρο» δείτε και στο ΦΙΡΙΚΙ

↧

Τα Πλατανίδια το 1893

June 9, 2015, 2:13 pm

≫ Next: Δημήτριος Πλατυγένης - Θετταλομάγνης

≪ Previous: Ο κούρος

Μια ενδιαφέρουσα περιγραφή των Πλατανιδίων από το Ζωσιμά Εσφιγμενίτη, πριν από 122 χρόνια !

Άποψη του μαγαζιού Αλπάκη από τη σκάλα.
(Αρχείο Ν. Μαστρογιάννη)

Τὰ Πλατανίδια

Ἐν τῆ περιφερεία τῶν Ἀνατολικῶν Λεχωνίων κατὰ τὴν παραλίαν ἐν σμικροτάτω μυχῶ τῆς θαλάσσης ὑπάρχει θέσις καλουμένη
Π λ α τ α ν ί δ ι α ἢ Μ α γ α ζ ε ῖ ο ν. Αὔτη ἡ θέσις πρὸ 20 καὶ 25 ἐτῶν ἦτο ἕλος ἐν ὧ βασίλευον οἱ βαθρακοί, ἀλλ’ ἀγοράσαντες αὐτὴν οἱ ἐπιμελεῖς καὶ φιλόπονοι Καραμπασιῶται μετεποίησαν τὸ ἕλος εἰς Ἠλύσιον πεδίον, καὶ κυρίως ἀφ’ ὅτου ὁ μακαρίτης Γιαννιὸς Ἀλπάκης ὠκοδόμησε τὴν μονώροφον οἰκίαν καὶ οἱ υἱοὶ αὐτοῦ Κωνσταντῖνος καὶ Νικόλαος ἀνώρυξαν πραγματικὸν ἀρτεσιανὸν φρέαρ δι’ οὐ ἀεννάως ἀνέρχεται καὶ ἀναβλύζει ἄνευ ἀντλίας ὕδωρ ἄφθονον […] Σήμερον δὲ ἀποκατέστη ἐπίνειον τῶν Λεχωνίων καὶ ἡ μόνιμος κατοικία καὶ τὸ κέντρον τῶν πέριξ ἁλιέων, ἅπαντες δὲ οἱ ἁλιεῖς ὁσάκις ἀργούσιν ἐκεῖ περιδιαβάζουσι ἀνασύροντες τὰ πλοιάρια των, διότι οἱ Ἀδελφοὶ Ἀλπάκη περιποιοῦνται αὐτοὺς ἐπαξίως. Ταύτην τὴν θέσιν ἐπισκεφθεῖς καὶ ἐγὼ κατὰ τὴν 18ην τοῦ παρελθόντος Ἀπριλίου μετὰ τοῦ πρώτου μου ἐξαδέλφου κ. Δήμ. Καμπυλάκη καὶ ἰδὼν αὐτὴν ἔμεινα ἔκθαμβος, διότι ἐγίνωσκον τὴν κατάστασιν αὐτῆς πρὸ χρόνων, πρὸς τῷ ἄλλω καλλωπισμῶ εἶδον τὰ ὀπωροφόρα δένδρα, περσομηλέας, κυδωνέας καὶ μηλέας (φερικαῖς), εἶδον λέγω αὐτὰ ἀνθοβολοῦντα καὶ τοὺς κυάμους κυματίζοντας, ἐκεῖ ὅπου πρὸ ὀλίγων χρόνων εἶχον οἱ ὄφεις τὰς φωλεᾶς τῶν καὶ οἱ πελαργοὶ τὴν βοσκὴν των, πρὸς τούτοις εἶδον νέαν μέθοδον καλλιεργείας. Οἱ ἀδελφοὶ Ἀλπάκη παρὰ τὸν καλῶς καλλιεργημένον περίβολον καὶ κῆπον ἔχουσιν καὶ ἄλλον χῶρον μὴ καλῶς καλλιεργούμενον ἕνεκα τοῦ βαλτώδους μέρους, ὡς ἐκ τούτου ὁ πατὴρ αὐτῶν ἐφύτευσε συκαμινέας, ἀλλ’ ἐπειδὴ τὸ δένδρον τοῦτο σήμερον δὲν εἶναι προσοδοφόρον ἀπέσπασαν αὐτᾶς καὶ ἀνώρυξαν τάφρους (χάνδακας) καθέτους πρὸς τὴν θάλασσαν ἐχούσας βάθος 1 μ. καὶ 50 %τοῦ μέτρου καὶ ἴσον πλάτος, μῆκος δὲ ἀόριστον. Ταύτας τὰς τάφρους ἐπλήρωσαν χονδρόβολα ἀπὸ τῆς θαλάσσης οὔσης πλησίον καὶ διὰ τοῦτο τὸ ἔδαφος καθίσταται γόνιμον καὶ εὔφορον, ὅθεν εὐχῆς ἔργου εἶναι, ἴνα οἱ ἔχοντες τοιαῦτα ἕλη ἀπὸ τοῦ ὅρμου Μηλίνας μέχρι Βώλου νὰ μιμηθῶσι τοὺς ἄνω εἰρημένους ἀδελφοὺς Ἀλπάκη, ὅπως καὶ οὗτοι ὠφεληθῶσι καὶ τοὺς ἀνὰ τὰ χωρία ἐλευθερώσουσιν ἀπὸ τοῦ μιάσματος καὶ τῶν ἀδιαλείπτων πυρετῶν ὡς καὶ τὰ Λεχώνια ἠλευθερώθησαν. Περὶ τούτου ἂς μαρτυρήσωσιν οἱ ἐπιζῶντες εἰσέτι γεροντότεροι ἠμῶν Λεχωνίται.
Ἔμπροσθεν ταύτης τῆς θέσεως σώζονται παραλλήλως τῆ θαλάσση κεκαλυμμένα ἐρείπια […] ἐπιμήκη ἐπεκτεινόμενα πρὸς δυσμᾶς πολλῶν μέτρων διάστημα. Ταῦτα τὰ ἐρείπια κατ’ ἐμὲ εἶναι τοῦ δεκάτου τετάρτου αἰῶνος καθ’ ἢν ἐποχὴν κατεῖχε τὰ Λεχώνια ἡ οἰκογένεια τῶν Μελησσινῶν καὶ οἱ Λεχωνίται εἶχον διὰ θαλάσσης συγκοινωνίαν μετὰ τῶν ἐν Ἀλμυρῶ Πισαίων. Κατὰ τὸ δυτικὸν ἄκρον τῶν ἐρειπίων ὑφίσταται ἐρημοκκλήσιον τῆς Παναγίας καλούμενον ἐν ὧ τὸ πρῶτον Σάββατον τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς ἄγουσι διασκεδαστικὴν πανήγυριν, ἴνα μὴ καὶ οἱ ἐκεῖ προσερχόμενοι μείνωσιν ὑποδεέστεροι τῶν ἐν Βώλω καὶ Ἀγριᾶ πανηγυριστῶν.
[Από το περιοδικό ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ- Ιούνιος 1893 -αριθμ. ΝΔ΄, σελ. 438-9]

↧

Δημήτριος Πλατυγένης - Θετταλομάγνης

June 12, 2015, 2:37 pm

≫ Next: Λαϊκή ετυμολογία

≪ Previous: Τα Πλατανίδια το 1893

Ένας άγνωστος και αφανής συμπατριώτης μας, ευεργέτης της Πορταριάς και του Εθνικού Πανεπιστημίου.

Γεννήθηκε και ανατράφηκε –μάλλον- στην Πορταριά στα 1803. Ήταν απόγονος της οικογένειας των Πλατυγένηδων ή Πλατυγιάννηδων που άκμασε στη Γούρα από τις αρχές του 18^ουαι. και όπως λέει ο Νικ. Γιαννόπουλος υπήρχαν εκκλησιαστικές επιγραφές στο χωριό που αναφέρονται στην οικογένεια.
Ήταν γιος του Ιωάννη Πλατυγένη που ίσως και ο ίδιος να γεννήθηκε στο Πήλιο, όπου για άγνωστους λόγους κατέφυγε η οικογένειά του. Σαν Ιωάννης Γουρεώτης-Γουριώτης ο πατέρας του έμεινε γνωστός στην Πορταριά και έτσι τον αναφέρει κι ο Γούδας. Το όνομα της μητέρας δεν είναι γνωστό.

Ο Δημήτριος είχε και αδελφό μικρότερο που δεν γνωρίζουμε το όνομά του. Αυτόν τον έστειλε ο πατέρας του να σπουδάσει ιατρική στο Παρίσι.
Ο ίδιος είχε μάθει αρκετά γράμματα σε σχολεία της περιοχής μας, αλλά πού ακριβώς δεν ξέρουμε.

Ο πατέρας του, εκτός της μόρφωσής του, ήταν μέγας πατριώτης και δημοκρατικών αρχών άνθρωπος. Πήρε μέρος στις επανασταστικές κινήσεις του Πηλίου αρχικά στα 1821.

Τότε για να γλιτώσει την οικογένειά του, πέρασε όπως πολλοί Πηλιορείτες στη Σκιάθο. Εκεί μιλούσε και ξεσήκωνε τον κόσμο.
Την άνοιξη του 1823 όταν ξέσπασε η άλλη εξέγερση, έστειλε το γιο Δημήτριο στο Τρίκερι στο πλευρό του Καρατάσου, όπου και πολέμησε.

Όμως όταν οι Τρικεριώτες κι ο Καρατάσος συνθηκολόγησαν, ο Δημήτριος επέστρεψε στη Σκιάθο ως τα 1824. Τότε ο πατέρας του Ιωάννης, τον στέλνει με λίγα χρήματα να εμπορευτεί στη Σύρο φροντίζοντας την οικογένειά του. Ο γερο-Πλατυγένης με την υπόλοιπη οικογένεια πήγε στα Ψαρά, πιστεύοντας πως οι Έλληνες θα νικήσουν αντιστεκόμενοι στους Τούρκους. Η συνέχεια της καταστροφής των Ψαρών είναι γνωστή, αλλά μαζί με τους κατοίκους του νησιού σκοτώθηκαν και οι Πλατυγένηδες.

Ο Δημήτριος αφήνοντας τις επιχειρήσεις του, πήγε εκεί κι έψαξε τους δικούς του, που δυστυχώς χάθηκαν.

Μετά γυρίζοντας στη Σύρο, ασχολήθηκε μόνο με το εμπόριο. Εκεί έκανε εμπορική εταιρεία με τους Νικ. Μεταξά και Αργ. Οικονόμου και αμέσως πήγε στην Τεργέστη, όπου για κάμποσα χρόνια διακινούσε εμπορεύματα. Μετά τη διάλυση της εταιρείας, μόνος του έκανε την ίδια δουλειά πλουτίζοντας.

Στην Τεργέστη η ζωή του ήταν ευπρεπής , μετρημένη με αλληλεγγύη και προσφορά στους ομογενείς συμπατριώτες του και με εκδηλώσεις αγάπης για την πατρίδα, που την έβλεπε αγωνιζόμενη να αποκτά την ελευθερία της και να γίνεται ένα ανεξάρτητο συγκροτημένο κράτος.

Στις 11 Σεπτεμβρίου του 1846, όταν είχε αρρωστήσει, συνέταξε την απλή διαθήκη του, όπου άφηνε όλη την περιουσία του σε συμπατριώτες και κοντινούς του ανθρώπους, αλλά και στη γενέτειρά του Πορταριά καθώς και στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας.

Η παραπάνω διαθήκη του δημοσιεύτηκε και εκτελέστηκε, σύμφωνα με τη βολιώτικη εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, που την αναδημοσίευσε στις 21-1-1938:

Την 1^ηΑυγούστου 1856 εξαιτίας της αρρώστιας του, πέθανε και τάφηκε στην Τεργέστη, χωρίς ποτέ να κάμει δική του οικογένεια.

Η "ΗΜΕΡΑ της ΤΕΡΓΕΣΤΗΣ"της 17-29- Αυγ. 1856 έγραψε:

Ήταν φίλος του επίσης Πηλιορείτη Φιλίππου Ιωάννου, που τον Ιούνιο του 1858 στο Πανεπιστήμιο εκφώνησε λόγο για τον φιλόπατρη μεγάλο ευεργέτη.

Τον Αύγουστο του 1912 το Πανεπιστήμιο του έκανε μνηνόσυνο και έβαλε μια αναμνηστική πλάκα στον τάφο του.

ΠΗΓΕΣ:

-ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ, Αν. Γούδας, 1870 (ΕΔΩ)

-ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΒΟΛΟΥ ΑΓΙΑΣ, Γ.Κορδάτου, 1960

-ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ

-ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ, Περιοδικό, 1913
-ΔΙΑΘΗΚΑΙ ΚΑΙ ΔΩΡΕΑΙ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥκλπ, Εν Αθήναις 1900
(13-6-2015)

↧

Λαϊκή ετυμολογία

June 16, 2015, 11:29 am

≫ Next: Ιαματικές πηγές !

≪ Previous: Δημήτριος Πλατυγένης - Θετταλομάγνης

Σε λίγες μέρες (Κυριακή 21 Ιουνίου 2015 στις 19:38΄ ώρα Ελλάδος) μπαίνουμε στο θερινό ηλιοστάσιο.
Αφορμή για τη σημερινή ανάρτηση έδωσε μια σχετική αναφορά του Ζωσιμά Εσφιγμενίτη στον ΠΡΟΜΗΘΕΑ του (Ιούνιος 1899). Εκεί λέει για μια πρόληψη (¹) που έχει βεβαίως σχέση με την αμάθεια (και των Πηλιορειτών) και το θερινο ηλιοστάσιο!

Ας δούμε και την παρετυμολογία αναλυτικά:
Η παρετυμολογική σημασία των λέξεων είναι ένα φαινόμενο που συμβαίνει συχνά στις λαϊκές δοξασίες. Είναι η γνωστή σαν λαϊκή ετυμολογία.

Όταν δηλαδή γίνεται λανθασμένη σύνδεση ανάμεσα στη μορφή και τη σημασία της λέξης.

Ο αγράμματος λαός στα παλιότερα χρόνια προσπαθούσε να εξηγήσει από το άκουσμα της λέξης (αφού δεν ήξερε γραφή και πολύ περισσότερο ορθογραφία) τι δηλώνει αυτή. Έτσι μέσα από την συμπτωματική ομοιότητα έδινε τον ορισμό της και βέβαια λάθος!

Και στο Πήλιο, για πολλά κύρια ονόματα -ειδικά αγίων, τοπωνύμια, κ.ά- πιστευόταν κάτι εντελώς άσχετο με την αληθινή σημασία τους!

Έχουμε λοιπόν, ενδεικτικά:

1. Ο άγιος Τρύφωναςπου γιορτάζει την 1^ηΦεβρουαρίου, είναι ο προστάτης των λαχανόκηπων δηλαδή των «τρυφερών» λαχανικών (Τρύφωνας >τρυφερά)! Επίσης εικονίζεται κρατώντας κλαδευτήρι ως προστάτης και των αμπελουργών.

2. Ο άγιος Φανούριος> φανερώνω-φανέρωση είναι ο άγιος που στη γιορτή του, του προσφέρεται η «φανουρόπιτα» μαζί με την «προσευχή-παράκληση» να φανερώσει κάτι που χάσαμε και αναζητούμε! Γιορτάζει στις 27 Αυγούστου.

3. Ο άγιος Μηνάςπου γιορτάζει στις 11 Νοεμβρίου, «μηνάει», δηλαδή με «μήνυμα» φανερώνει κι αυτός (χωρίς πίτα!), γενικά τα χαμένα αντικείμενα και τα κλεμμένα!

4. Ο άγιος ΟνούφριοςΤότεοι θεριστάδες στις 12 Ιουνίου, σταματούσαν το θερισμό για ξεκούραση δική τους και των ζώων τους και κρεμούσαν τα δρεπάνια ανάποδα πιστεύοντας πως ο άγιος "ρουφά τα στάχυα"!

Από αυτό και το Αϊ -Ρούφης <Ονούφρης <Ονούφριος!!!

5. Ο άγιος Προκόπιος που γιορτάζει στις 8 Ιουλίου, έγινε ο προστάτης των νέων ζευγαριών! (Προκόπιος> Προκόπης> προκοπή> προκόβω ).

Σε πηλιορείτικο προικοσύμφωνο της τουρκοκρατίας διαβάζουμε:

«Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγ. Πνεύματος αμήν. Της Αγίας Τριάδος Προκοπίου και πάντων των αγίων. Αμήν. Δια του παρόντος ημών προικοδοτικού γράμματος γίνεται δήλον ότι εγώ ο Δημήτριος Ευαγγελινός έχοντας δηγατήρ μου ονόματος Λενιώ και εις ηλικίαν γάμου ελθούσαν εσυμφώνησα […] δίδω […] 7 Νοεμβρίου 1842»

6. Ο άγιος Ανδρέαςπου γιορτάζει στις 30 Νοεμβρίου, «αντρειεύει»(=δυναμώνει) το κρύο! Απ’ αυτό και ο Νοέμβριος λέγεται και «Αντριάς». (Ανδρέας> αντρειεύω> Αντριάς).

7. Ο άγιος Συμεών ο Θεοδόχος, (γιορτάζει την 3^η μέρα του Φλεβάρη την επόμενη της Υπαπαντής).

Ο λαός μας ονομάζει τον άγιο Συμεών,> Συμιός > Σημιός> σημειώνω, σημείο, σημάδι >σημείωμα! Πίστευαν -και στο Πήλιο- πως ο άγιος είναι αυτός που «σημαδεύει» τα παιδιά όντας στην κοιλιά της μητέρας τους, αν οι ίδιες και η οικογένειά τους δεν τον τιμούσαν! Έτσι οι έγκυες τιμούσαν ή φοβόντουσαν τον άγιο και δεν εργάζονταν ανήμερα της γιορτής του, μη και «σημειώσει-σημαδέψει» τα έμβρυα!

8. Ο άγιος Ελευθέριοςπάλι (15 Δεκεμβρίου), ελευθερώνει τις έγκυες αλλά και φυλακισμένους!.Από αυτό έγινε κι ο προστάτης των κρατούμενων! Ελευθέριος> ελευθερώνω>ελευθερία. «Καλή λευτεριά» είναι η γνωστή ευχή στις εγκυμονούσες!

9. Ο άγιος Στυλιανόςπου γιορτάζει στις 26 Νοεμβρίου είναι προστάτης των βρεφών όπως εικονίζεται και αναφέρει κι ο συναξαριστής. (Στυλιανός> στυλώνει τα μωρά)

10. Η προσωνυμία της εικόνας και του μοναστηριού της Παναγίας Κουνίστραςστη Σκιάθο. Αυτή προέρχεται από τη λέξη εικόνα> Εικονίστρια> Κουνίστρα! Καμία σχέση με την κούνια!

Εκτός των ονομάτων των αγίων που οι παλιοί «άλλαζαν» τη σημασία τους έχουμε και άλλα:

1. Το «ρύζι» που έριχναν (και ακόμη ρίχνουν) στους γάμους έχει σχέση με τη ρίζα> ριζικό> ρύζι. «Καλορίζικοι» είναι η ευχή, δηλαδή να ριζώσουν-στερεωθούν σαν οικογένεια με απογόνους κλπ.

2. Ο Φεβρουάριος> Φλεβάρης πίστευαν πως χρωστάει το όνομά του, στο ότι τότε «ανοίγουν οι φλέβες της γης», δηλαδή αρχίζουν να τρέχουν οι πηγές. Είναι όμως γνωστό πως προέρχεται από το λατινικό februo(= εξιλεώνω, εξαγνίζω) και Febroualia(=ρωμαϊκή γιορτή κάθαρσης).

3. Ο Μάηςείναι ο μήνας με τα μάγια (Μάης> Μάγια).Έτσι υπάρχει α) το δημοτικό τραγούδι «Πρωτομαγιά μου τάριξες τα μάγια και με μάγεψες…» και β) ότι δεν γίνονται γάμοι το μήνα αυτόν!

4. Ο Ιανουάριος >Γενάρης (γέννα !), γιατί τότε γεννούν τα πρόβατα.

5. Το όνομα και επώνυμο Πάντοςπροέρχεται από τους αγίους Πάντες (πολλοί) > άγιος Πάντος (ένας).

6. Η Μαγδαληνή (από τα Μάγδαλα της Γαλιλαίας) έγινε Μυγδαληνή> Μυγδαλιώ& Μαγδάλω από το αμύγδαλο>μύγδαλο!

(¹)Να κι η απόδοση στη δημοτική:

Πρόληψη από αμάθεια

Στις 9 του παρόντα μήνα Ιουνίου (βλ. παλιό ημερολόγιο) γίνεται η θερινή τροπή του ήλιου. Πολλοί όμως στα χωριά του Πηλίου, που δεν γνωρίζουν γράμματα, πιστεύουν πως η τροπή του ήλιου γίνεται στις 20 τρέχοντος

μηνός.

Αναλύοντας, ισχυρίζονται πως αυτή τη μέρα είδαν πολλές φορές με τα ίδια τους τα μάτια τον ήλιο να πηδά προς τα μπροστά!

Λένε πως το χειμερινό ηλιοστάσιο που είναι στις 20 Δεκεμβρίου την ημέρα της γιορτής του αγίου Ιγνατίου (*), ο ήλιος «αγναντεύει» κι άμα δει πως έφτασε στο τελευταίο σημείο στρέφεται προς τα πίσω και πηδά!

Και αυτοί που δεν έχουν ρολόγια διαιρούν το μερόνυχτο σε 24(;) διακριτικά σημεία, αρχίζοντας από το βράδυ λέγοντας: α) αποβραδίς β) ώρα για «πλάγιασμα» γ) μεσάνυχτα δ) λάλημα πετεινού ε) αυγή στ) ώρα της εκκλησίας ζ) χαράματα η) ανατολή ήλιου θ) κολατσιό ι) γεύμα ια) μεσημέρι ιβ) δειλινό ιγ) ώρα του εσπερινού ιδ) βασίλεμα ήλιου.

(*)βλ. Ιγνάτιος>αγνάντι >αγναντεύω! Άρα έξι μήνες μετά (20/12 – 20/6) ο ήλιος πάλι «αγναντεύει» και πηδά μπροστά !

↧

Ιαματικές πηγές !

June 19, 2015, 2:57 pm

≫ Next: Ρήγας Καμηλάρις (1)

≪ Previous: Λαϊκή ετυμολογία

-Έχουμε στην περιοχή μας ιαματικές πηγές- μεταλλικά νερά;
-Βεβαίως !
...μας λέει ο Νικ. Λέκκας, Δ/ντής της Δ/νσεως Ιαματικών Πηγών & Εκθέσεων στο βιβλίο του: "ΑΙ 750 ΜΕΤΑΛΛΙΚΑΙ ΠΗΓΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ"Αθήναι 1936.
Δείτε πόσες, πού και ποιες είναι αυτές:

↧

Ρήγας Καμηλάρις (1)

June 21, 2015, 2:08 pm

≫ Next: Το όνομα Κλήδονας

≪ Previous: Ιαματικές πηγές !

Ο Ρ. Καμηλάρις με τη σύζυγό του Στεριανή καθιστή μπροστά του
(ο πρώτος αριστερά με το κουστούμι) στην αναμνηστική φωτογραφία
στις Μηλιές, στο εκκλησάκι της Αγ. Τριάδος.
Δεξιά του ο δήμαρχος και βουλευτής Αργύρης Φιλιππίδης.
Ήταν η ημέρα αναχώρησης των Μακεδονομάχων με αρχηγό τον Κ. Γαρέφη
μάλλον στα 1906, όταν έγινε η γιορτή.
(Η φωτογραφία από το αρχείο του κ. Θ. Γκαβαρδίνα)

Σήμερα (*) θα γνωρίσουμε το σπουδαίο Μηλιώτη καθηγητή, λόγιο, ιστοριοδίφη και συγγραφέα Ρήγα Καμηλάρι, όπως μας τον παρουσιάζει ο Γιάνης Κορδάτος, σε δημοσίευσή του στον βολιώτικο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ της Κυριακής 23 Απριλίου 1961.

«Μου δόθηκε πολλές φορές η ευκαιρία από τις στήλες του «Ταχυδρόμου» να μνημονεύσω τους πνευματικούς ανθρώπους του Πηλίου που στα περασμένα χρόνια πρόσφεραν ανεχτίμητες υπηρεσίες στον τόπο μας. Ανάμεσα σ'αυτούς εξαιρετική θέση έχει και ο ιστοριοδίφης Ρ ή γ α ς Κ α μ η λ ά ρ η ς που η σημερινή γενεά τον έχει λησμονήσει .

Τον εγνώρισα το καλοκαίρι του 1933 όταν πήγα στις Μηλιές για να γνωρίσω από κοντά την πατρίδα του Γαζή και Κωνσταντά, να ιδώ τη Βιβλιοθήκη της και να συγκεντρώσω ορισμένες πληροφορίες από τους γεροντότερους του χωριού. Έμεινα τρεις μέρες στις Μηλιές και θα μου μείνει αλησμόνητη η εκδρομή μου αυτή.

Από τους πρώτους που με πλησίασαν ήταν ό Ρήγας Καμηλάρης. Είχα διαβάσει τη βιογραφία του Κωνσταντά που από χρόνια πριν είχε γράψει, γι'αυτά χάρηκα πολύ που τον γνώρισα από κοντά και έτσι είχα ένα άριστο γνώστη της τοπικής ιστορίας του χωριού και φωτισμένο ιστοριοδίφη. Μου στάθηκε πολύτιμος φίλος και ξεναγός. Με γύρισε σ'όλο το χωριό και μου έδειξε τα παλιά αρχοντικά σπίτια, τις παλιές εκκλησιές, πήγαμε στη Βιβλιοθήκη και στην πλατεία, μου αναπαράστησε πώς οργανώθηκε η εθνική εξέγερση και πώς υψώθηκε η σημαία του Εθνικού Σηκωμού.

Ύστερα από μερικά χρόνια ήρθε στην Αθήνα. Με επισκέφτηκε στο σπίτι μου και πάντα η κουβέντα μας ήταν για την ιστορία του Πηλίου στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Πολύ ωφελήθηκα από τη γνωριμία του. Όπως έγραψα στον Πρόλογο της «Ιστορίας Επαρχίας Βόλου και Αγιάς» αν δεν είχαμε τις ιστοριοδιφικές έρευνες του Ζωσιμά Εσφιγμενίτη και του Ρήγα Καμηλάρη, δεν θα ξέραμε πολλές λεπτομέρειες για την ιστορία του τόπου μας στα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς.

Ο Καμηλάρης από τα μικρά του χρόνια ήταν ελληνολάτρης. Ποτίστηκε με τα νάματα της αρχαιολατρείας και πνευματικός του δάσκαλος ήταν ο Γρηγόριος Κωνσταντάς. Αν και είχαν περάσει πολλά χρόνια από θάνατο του μεγάλου δασκάλου του Γένους, όμως ο Καμηλάρης γνώρισε τον Κωνσταντά όχι μόνο από τη «Νεωτερική Γεωγραφία» αλλά κυρίως από τα χειρόγραφά του που βρίσκονταν στη Βιβλιοθήκη Μηλεών. Αν είχαν την ίδια έφεση και οι σύγχρονοί του φιλόλογοι Ν. Καπετανάκης, Παπαγεωργίου, Νάσος και άλλοι, θα γίνονταν συστηματική έρευνα στις βιβλιοθήκες Μηλεών και Ζαγοράς καθώς και έρευνες στα Μοναστήρια του Πηλίου και έτσι θα διασώζονταν πολύτιμα χειρόγραφα και ενθυμήσεις που θα έριχναν άπλετο φως στην ιστορία της περιοχής μας. Αυτοί έπεσαν με τα μούτρα στο διάβασμα της γραμματικής και συντακτικού. Έγιναν καλοί φιλόλογοι αλλά δεν πρόσεφεραν τίποτα στην πατρίδα μας. Οι πνευματικοί άνθρωποι δεν πρέπει να κλείνονται στον εαυτό τους και να περιορίζονται στο επάγγελμά τους. Ο τέτοιος προσανατολισμός τους και η μονομέρειά τους τούς κάνει σ χ ο λ α σ τ ι κ ο ύ ς. Θυμάμαι με πικρία τη χρονιά 1909 -1910 μαθητής στη Γ΄ τάξη του Γυμνασίου Βόλου. Ενώ σ'άλλα Γυμνάσια ήμουν από τους πρώτους μαθητές στα 'Ελληνικά, στο Γυμνάσιο Βόλου ήμουν από τους τελευταίους. Ο καθηγητής μου Κέκκος μου έλεγε και ξανάλεγε πως πρέπει να πάω στο χωριό μου στη Ζαγορά, να κόβω ξύλα γιατί δεν είμαι για γράμματα. Και κοροϊδεύοντας μου έλεγε πως η γλώσσα που έγραφα στις εκθέσεις «είνε γλώσσα των ανθρακέων της Μακρινίτζας!» Και ο Καμηλάρης ήταν καθαρευουσιάνος, αλλά ο «άσημος και παραγκωνισμένος», από τους συναδέλφους του φιλολόγους, είχε και άλλα ενδιαφέροντα και το έδειξε με τις έρευνές του και με το έργο που άφησε.

Ας ρίξουμε μια ματιά στη σταδιοδρομία του.

Γεννήθηκε στις Μηλιές το 1869. Άμα έβγαλε το γυμνάσιο φοίτησε στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και πήρε πτυχίο φιλολογικού φροντιστηρίου. Διορίστηκε τότε ελληνοδιδάσκαλος στη Κρίκελο Ευρυτανίας. Αργότερα γράφτηκε πάλι στο Πανεπιστήμιο για να συμπληρώσει τις φιλολογικές σπουδές του. Διάβαζε πολύ, έδωκε εξετάσεις και πήρε πτυχίο φιλολογίας με άριστα. Υπηρέτησε στα σχολεία Μηλεών και Τσαγκαράδας και επί πολλά χρόνια στο Β 'Ελληνικό Σχολείο Βόλου ως σχολάρχης. Εργάστηκε ως εκπαιδευτικός ως το 1930.

Σχολαρχείο Μηλεών 1911-12
Ο Ρ. Καμηλάρις καθιστός με το άσπρο κουστούμι κρατώντας το γιο του Νικόλαο.
(Επίσης φωτογραφία από το αρχείο του κ. Θ. Γκαβαρδίνα)

Στο αναμεταξύ δημοσίεψε πολλά άρθρα και μελέτες ιστορικού και αρχαιολογικού περιεχομένου. Μερικές από τις μελέτες του αυτές όπως η «Βιογραφία του Κωνσταντά» κάνανε εντύπωση. Αντίθετα άλλα του άρθρα που θίγουν αρχαιολογικά και γλωσσικά ζητήματα -ετυμολογίες τοπωνυμίων, καθορισμούς αρχαιολογικών τόπων κλπ. έχουν λαθεμένες γνώμες.

Όταν αποσύρθηκε από την ενεργό υπηρεσία, περιόδευε τα χωριά του Ανατολικού Πηλίου επισκέφτηκε τις παλιές εκκλησίες, τα παλιά εξωκκλήσια και τα Μοναστήρια και κατέγραψε από παλιά εκκλησιαστικά βιβλία ενθυμήσεις (σημειώσεις ιστορικού περιεχομένου), χρονολογίες του χτισίματος των εκκλησιών κλπ, έχοντας συμπαραστάτη την κόρη του Μυρτώ. Το υλικό αυτό που μέρος δημοσιεύτηκε στα «Θεσσαλικά Χρονικά» είνε πολύτιμο.

Ο ίδιος στα χρόνια της Κατοχής έγραψε άρθρα για τους μαυραγορίτες των χωριών του Πηλίου της παλαιότερης εποχής. Στα 1943 όταν οι Γερμανοί έκαψαν τις Μηλιές όχι μόνο για λίγες μέρες κρατήθηκε όμηρος, αλλά είδε το σπίτι του να καίεται και μαζί και τη βιβλιοθήκη του.

Ο πόνος του ήταν μεγάλος. Δε γονάτισε όμως. Στάθηκε κολώνα αλύγιστος ως τις τελευταίες του μέρες, ως το Φλεβάρη του 1954 που έκλεισε τα μάτια. Πρέπει να σημειώσω, πως ότι ήξερε από τις έρευνές του και ότι είχε αντιγράψει από τα χειρόγραφα της βιβλιοθήκης Μηλεών , δεν το κρατούσε για τον εαυτό του. Σε μένα ήταν ανοιχτοχέρης, Μου έστειλε πολλά από τα αντίγραφα αυτά και τον ευγνωμονώ.

Στα πριν της Κατοχής χρόνια είχαμε ταχτική αλληλογραφία και πάντα ήταν πρόθυμος να με εξυπηρετήσει. Αυτός ήταν ο Ρήγας Καμηλάρης. Πνευματικός άνθρωπος με μεγάλα ενδιαφέροντα και πολύπλευρη δράση. Δεν ξέρω αν η κοινότητα Μηλεών τον τίμησε δίνοντας το όνομά του σ’ ένα δρόμο. Αν δεν το έκανε, θυμίζω στους κοινοτάρχες το χρέος τους προς το άξιο πνευματικό τέκνο των Μηλεών. Ακόμα και ο Δήμαρχος Βόλου και το Δημοτικό Συμβούλιο, πρέπει, με τον ίδιο τρόπο να τιμήσουν το Ρήγα Καμηλάρη.

Είνε ντροπή να ξεχνούμε τις πνευματικές φυσιογνωμίες του Πηλίου που αφιέρωσαν τη ζωή τους ερευνώντας την ιστορία του τόπου μας. Θέλω να πιστεύω πως η εισήγησή μου θα εισακουσθή.»

Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΣ
(*) Με αφορμή τη λήξη του διδακτικού έτους των σχολείων Α/θμιας & Β/θμιας Εκπαίδευσης.

(Συνεχίζεται)

↧

Το όνομα Κλήδονας

June 23, 2015, 4:01 pm

≫ Next: Ρήγας Καμηλάρις (2)

≪ Previous: Ρήγας Καμηλάρις (1)

Τη νύχτα της παραμονής της γιορτής των Γενεθλίων του Αϊγιαννιού του Προδρόμου (23-Ιουνίου), οι άνθρωποι γιορτάζουν τον Κλήδονα πηδώντας τις φωτιές και μαντεύοντας από τον «κλειδωμένο» Κλήδονα και όχι μόνον!

Κι όπως λέγαμε σ’ άλλη ανάρτηση για την παρετυμολογία κι εδώ υπάρχει τα ίδιο φαινόμενο. Η λέξη κλήδονας παράγεται από την αρχαία κληΐζω (κλεΐζω)=εγκωμιάζω, επαινώ, φημίζω. Ο λαός όμως τη συνέδεσε με τη λέξη κλείω=κλειδώνω>κλειδί. Απ’ αυτό και κλείεται-κλειδώνεται ( «Κλειδώνουμε τον Κλήδονα με τ'Αΐ γιαννιού τη χάρη κι όποια 'χει καλό ριζικό, να δώσει να το πάρει» και«Ανοίγουμε τον κλήδονα με τ'Αΐγιαννιού την χάρη, και όποια έχει καλό ριζικό σήμερα ναν το πάρει»)και τα κλειδωμένα «κληδονιζόμενα» σύμβολα-αντικείμενα στο γεμάτο αμίλητο νερό αγγείο, είναι συνήθως κλειδιά!

Ας δούμε και τα παλιά Λεξικά:

Ο Κλήδονας είναι είδος μαντείας.

Στην Π. Διαθήκη και στο Βυζάντιο συναντούμε τη λέξη Κλήδονας. Άρα και η συνήθεια της λαϊκής μαντείας είναι αρχαιότατη.

Εκτός από τους Έλληνες και οι Αλβανοί είχαν το έθιμο (συνήθεια) του Κλήδονα. Έτσι και αυτοί θέλουν να μάθουν την «τύχη» τους και προπαντός τα κορίτσια της παντρειάς, να «μάθουν» για το μελλοντικό γάμο τους!

Η καταγωγή λοιπόν του Κλήδονα είναι παλιά. Αντιστοιχεί στην αρχαία γιορτή των «ηλιοστασίων» και τη λατρεία του θεού Ήλιου-Βάαλ.

Οι Χαναναίοι άναβαν φωτιές προς τιμήν του Βάαλ και τις πηδούσαν.

Ο άγιος Επιφάνιος αναφέρει πως και οι αρχαίοι Αιγύπτιοι τελούσαν γιορτές της φωτιάς, καθώς και οι Σαρακηνοί που είχαν ανάλογο έθιμο.

Στους Ρωμαίους υπήρχε παραπλήσια γιορτή προς τιμήν της ντόπιας θεότητας (των κοπαδιών) Πάλης. Τότε τα παιδιά και αυτοί που γιόρταζαν πηδούσαν τις μεγάλες φωτιές.

Στο Βυζάντιο που ήταν πολύ διαδεδομένη η συνήθεια του ανάμματος των πυρών, οι τελετές ήταν «καταραμένες» και απαγορεύτηκαν από την Πενθέκτη Σύνοδο εν Τρούλλω , το 961μ.Χ.

Περισσότερα δείτε κι (ΕΔΩ)

↧

Ρήγας Καμηλάρις (2)

June 26, 2015, 2:32 pm

≫ Next: Χορευτό και χορεύτρα!

≪ Previous: Το όνομα Κλήδονας

Αυτά έγραφε στα 1961 ο Γιάνης Κορδάτος (ΕΔΩ),για το Ρ. Καμηλάρι.

Σ’ αυτά τα σπουδαία, ας προσθέσουμε:

1. Φαίνεται πως εισακούστηκε ο Κορδάτος, αφού με την 135/1995 απόφαση του δημάρχου Βόλου Δημήτρη Πιτσιώρη, δόθηκε το όνομά του σε οδό του Βόλου και στη συνοικία του Αγίου Γεωργίου, από οδό Αργαλαστής έως οδό Βυζίτσης. Είναι παράλληλος της οδού Τηλεφάνους και έχει ΤΚ 38221.

2. Ο Ρ. Καμηλάρις ήταν παντρεμένος με τη Σμαραγδήκαι είχε αποκτήσει τέσσερα παιδιά: Το Νικόλαο, τη Μυρτώ (σύζυγο του σπουδαίου δασκάλου Χρήστου Παπαζήση) , την Κυρατσώ (σύζυγο Ζαχαρούλη) και τη Μηλίτσα (σύζυγο του δικηγόρου Σωτ. Τσούγκου).

Από αριστερά Μυρτώ & Μηλίτσα Καμηλάρι 1931-
(αντιγραφή από το βιβλίο της Ν. Κολιού "Ενθύμιον Εκπαιδεύσεως Θηλέων")

Μηλίτσα Καμηλάρι

Η Μυρτώ Καμηλάρη τελείωσε το Δημοτικό και τις δύο πρώτες τάξεις του Σχολαρχείου στις Μηλιές. Στην Τρίτη τάξη ήρθε στο 4^ο Ελληνικό σχολείο Θηλέων Βόλο. Στο ίδιο Ελληνικό Σχολείο φοίτησαν και οι αδελφές της Κυρατσώ και Μηλίτσα. Μετά για τέσσερα χρόνια φοίτησε στο Γυμνάσιο Θηλέων Βόλου και αμέσως στο μονοετές τότε Διδασκαλείο της Λάρισας.

Σαν εκπαιδευτικός υπηρέτησε διδάσκοντας στα σχολεία της Μαγνησίας Κάπουρνα, Τσαγκαράδα, Νεοχώρι, Άνω Βόλο, 14^οκαι 4^οΒόλου.

Στα 1934 βοήθησε τον πατέρα της στην καταγραφή των μοναστηριών, εκκλησιών και εξωκκλησιών του Κεντρικού και Νοτίου κυρίως Πηλίου, που δημοσίευσε στα ΘΕΣΣΑΛΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, όπως αναφέρει και ο Γ. Κορδάτος.

3. Το βιβλίο του Καμηλάρι τυπώθηκε στα 1897, στον καιρό της τουρκικής κατοχής της Θεσσαλίας. Η μεταφορά των βιβλίων ως τις Μηλιές έγινε με μουλάρια και νύχτα από την Μπούφα(=Κορόπη) όπου έφτασαν με καΐκι. Αυτό γιατί υπήρχε ο φόβος των Τούρκων που καταδίωκαν κάθε πνευματική κίνηση.

Ο συγγραφέας στην πρώτη σελίδα έχει βάλει τη φράση του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου: «κρεῖσσον τὸ κατὰ δύναμιν εἰσενεγκεῖν ἢ τὸ πᾶν ἐλλείπειν» (= είναι προτιμότερο να συνεισφέρεις το κατά δύναμιν, παρά να μην κάνεις τίποτε) [Περί της εν διαλέξεσιν ευταξίας, PG 36, 173A]. Αυτό δείχνει την ταπεινοφροσύνη του!

Απόσπασμα από την Εισαγωγή του βιβλίου

Ολόκληρο το βιβλίο μπορείτε να το βρείτε (ΕΔΩ) ή πατώντας παραπάνω πάνω στο εξώφυλλο.

4. Ο καθηγητής είχε στην κατοχή του το αρχείο του λόγιου Αγιολαυρεντίτη Πάτροκλου Δ. Παλαμηδά με αρχεία και στοιχεία από τα πηλιορείτικα Επαναστατικά Κινήματα, που του εμπιστεύτηκαν οι κόρες του. Όταν στην Κατοχή από τους Γερμανούς πυρπολήθηκε το χωριό των Μηλεών στις 4 Οκτωβρίου 1943, μαζί κάηκε και το σπίτι του Ρήγα Καμηλάρι. Τότε δυστυχώς καταστράφηκε και αυτό το πολύτιμο υλικό!

5. Τέλος ας δούμε ενδεικτικά και μια από τις πάμπολλες δημοσιεύσεις του καθηγητή στις βολιώτικες εφημερίδες:

ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, Βόλος 28-1-1939

ΠΗΓΕΣ:

1. Ιστορία της Επαρχίας Βόλου και Αγιάς, Γιαν Κορδάτος, 20^ος ΑΙΩΝΑΣ, Αθήνα 1960

2. Ο Βόλος μέσα από την ομίχλη του χρόνου, Ελένη Τριάντου, ΓΡΑΦΗ, Βόλος 1994

3. ΘΕΣΣΑΛΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, Αθήνα 1934 & 1961

4. Εφημερίδες

5. ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΛΟΓΟΙ - ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ: Μετά περιγραφής των Μηλέων και της Σχολής αυτών, εκδιδόμενα υπό ΡΗΓΑ Ν. ΚΑΜΗΛΑΡΙ, Αθήνα 1897

6. Ενθύμιον Εκπαιδεύσεως Θηλέων, Νίτσα Κολιού, Θεσσαλικές Εκδόσεις, Βόλος 1997
7. ΔΡΟΜΟ-ΛΟΓΙΟ ΒΟΛΟΥ, Δημήτρης Κωνσταντάρας-Σταθαράς, Ν. Ιωνία Βόλου 2009

↧

Χορευτό και χορεύτρα!

June 29, 2015, 12:43 pm

≫ Next: Ιούλιος

≪ Previous: Ρήγας Καμηλάρις (2)

Είμαστε στο τέλος Ιουνίου και το Καλοκαίρι καλά(;) κρατεί. Μαζί (με τα δύσκολα στη χώρα) και τα πανηγύρια του στα χωριά μας.
Ας πάμε λοιπόν, ως το ...Χορευτό, αλλά και ως τις ...χορεύτρες !

Χορευτό: (& Χορευτός =παραθαλάσσιος οικισμός, επίνειο της Ζαγοράς)

Ο πατέρας της ιστορίας Ηρόδοτος διηγούμενος την τρομερή εκστρατεία των Περσών κατά της Ελλάδας το 480 πΧ, λέει πως ο εχθρικός στόλος κατέβαινε παραπλέοντας τις ακτές προς τα νότια και «από Κασθαναίας έως Σηπιάδος» έπαθε πανωλεθρία από μια μεγάλη τρικυμίαπου κράτησε τρεις ημέρες.

Πολλοί ναυαγοί κατόρθωσαν να βγουν στην ξηρά μόνο όπου είχε αμμουδερή παραλία, αφού όσα καράβια (ήταν 400) χτύπησαν στα βράχια βούλιαξαν αύτανδρα.

Επειδή όμως από την αρχαία Κασθαναία(=Κεραμίδι Πηλίου) ως τον Κισσό δεν υπάρχει άλλη αμμώδης παραλία εκτός της Παλιάς Μιτζέλας (=αρχαίοι Ιπνοί), του Χορευτού και της Νταμούχαρης, συμπεραίνεται πως η παραλία που βγήκαν οι ναυαγοί Πέρσες μάλλον ήταν η αρχαία μαγνητική πόλη Μύραι (=Παλιόκαστρο Ζαγοράς).

Οι Έλληνες είχαν επιστρατεύσει για την άμυνα όλους τους νέους της περιοχής και η προστασία των γυναικόπαιδων ανατέθηκε στους γεροντότερους άντρες του κάθε χωριού. Στις αρχαίες Μύρες όταν αντιλήφτηκαν τον κίνδυνο που διέτρεχαν οι κάτοικοι από το πλήθος των εχθρών ναυαγών, αποφάσισαν να τους κτυπήσουν με όλα τα μέσα που διέθεταν (ξύλα, ρόπαλα, πέτρες). Οι ναυαγοί δέχτηκαν απρόσμενη επίθεση από τους γέροντες και σκοτώθηκαν μέχρις ενός!

Την εξέλιξη αυτής της αντίστασης ούτε οι ίδιοι οι «γέροι» ανέμεναν! Για να γιορτάσουν το γεγονός, αμέσως μαζεύτηκαν στο διπλανό πλάτωμα και χόρευαν μέχρι το βράδυ. Η θέση αυτή που γιορτάστηκαν τα επινίκια ονομάστηκε Χορευτό σε ανάμνηση της μέρας εκείνης. Είναι το γνωστό μας επίνειο της Ζαγοράς το όμορφο Χορευτό! Επίσης η περήφανη αυτή νίκη των ηλικιωμένων κατοίκων ονομάστηκε «Γερόντων νίκος». Έτσι έγινε γνωστή και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Από τότε για πολλά χρόνια αποκαλούνταν με το όνομα «Γερωνίκος» (<γέρων+νίκος -γερωνίκος-γερονίκοι) οι κάτοικοι του Βόλου και της περιοχής από τους άλλους Έλληνες! (¹)

Για το όνομα του Χορευτού υπάρχει και η εκδοχή πως αυτό προέρχεται από το πλάτωμα που χρησιμοποιούσαν για το χορό τους οι Ζαγοριανοί ναυτικοί όταν επέστρεφαν στο χωριό από τα μακρινά ταξίδια τους (χορός >Χορευτό).

Ο Απόστ. Κωνσταντινίδης (Πήλιος Ζάγρας) γράφοντας για τα μοναστήρια, τις εκκλησίες και τα ξωκλήσια της Ζαγοράς αναφέρεται και στο εκκλησάκι του Αϊ-Νικόλα Χορευτού:

Το ίδιο λέει και ο Κ. Λιάπης που γράφει για τα πανηγύρια στο Πήλιο:

Επίσης, λόγω του δυσπρόσιτου της ακρογιαλιάς και της αδυναμίας ελλιμενισμού των «ζαγοριανών καραβιών» κατά τις μέρες της τρικυμίας, υπάρχει και μια άλλη εκδοχή (ευφημισμός) για την ονομασία: Τα καράβια «χορεύουν» άθελά τους από τη θαλασσοταραχή ευρισκόμενα αρόδο, χωρίς να μπορούν να ποδίσουν!

Χορεύτρα:

Η «χορεύτρα» (=χοροστάσι) είναι ο τόπος που τον λέμε στο Πήλιο «παζάρ΄» ή πλατεία.

Εκεί στο χώρο αυτό, δίπλα από την εκκλησία, γινόταν και γίνεται κάθε χρόνο -συνήθως το καλοκαίρι- το λαϊκό πανηγύρι. (ΕΔΩ)

Με τη συνοδεία «νταουλιών» στηνόταν ο γενικός (κυκλικός) χορός, που άρχιζε μετά το μεσημέρι της γιορτής και κρατούσε ως το βράδυ.

Χορεύτρες υπήρχαν και στον περίβολο κάποιων ξωκλησιών, που κι εκεί στο πανηγύρι του εορταζόμενου αγίου, στηνόταν χορός μετά από τη λειτουργία και το φαγητό που μοιράζονταν οι πανηγυριστές (κουρμπάνι). Οι ντόπιοι οργανοπαίκτες έπαιζαν σκοπούς και τραγουδούσαν. Οι άνθρωποι χόρευαν τιμώντας τον άγιο «εν χορδαίς και οργάνοις» και «εν τυμπάνω και χορώ» υποβοηθούμενοι όπως λέει και ο Κ. Λιάπης, από τα πηλιορείτικα «κρασοράκια» !

Και ο Γιαν. Κορδάτος δεν ήταν δυνατόν να μην αναφερθεί στα πηλιορείτικα «πανγκύρια» και τη «χορεύτρα» τους:

Συμπέρασμα: Το κοινό μεταξύ Χορευτού και χορεύτρας είναι σίγουρα...ο χορός !

Έχουμε επίσης με το ίδιο όνομα:

α) την τοποθεσία «Χορεύτρα» (Δέλτα) στο κεντρικό Πήλιο όπου συναντιούνται οι αυτοκινητόδρομοι από τις Μηλιές, το Νεοχώρι και το Καλαμάκι (Πρόπαν).

(Αντιγραφή από το ΚΠΕ Μακρινίτσας)

β) την κρήνη «Χορεύτρα» στην Κουκουράβα της Μακρινίτσας, όπου δίπλα της παλιά γίνονταν χοροί.

Να θυμηθούμε τέλος, τις πηλιορείτικες παροιμίες και τις φράσεις τις σχετικές με το «χουρό»:

-Αγαπούσι(ε) η Μάρου του χουρό, πήρι(ε) άντρα ζουρνατζή. (Έγινε το ταίριασμα)

-Άμα μπεις στου χουρό θα χουρέψεις. ( Θα αναγκαστείς να κάνεις υποχρεωτικά πράξεις)

-Αυτός είν’ ι χαβάς κι άμα θέλ’ς χουρεύ’ς! (Ακολουθείς αναντίρρητα, αναγκαστικά, υποχρεωτικά)

-Διάουλους θα σι χουρέψ’.(Θα δυσκολευτείς)

-Θα χουρέψ’ τουν Ησαΐα!(Θα παντρευτεί)

-Κατά τουν κιρό κι του χουρό.( Βαδίζεις, ενεργείς αναλόγως την περίσταση)

-Λείπ’ ι γάτους, χουρεύ’νι(ε) τα πουντίκια. ( Όταν κάποιος συμπεριφέρεται ανεξέλεγκτα ή παραμελεί τα καθήκοντά του λόγω έλλειψης ελέγχου)

-Μαναχός χόριψι(ε) κι όσου θέλ’ς πήδα! ( Όταν είσαι ανεξάρτητος κάνεις ό,τι θες)

-Μπήκι(ε)ς στου χουρό; Θα χουρέψι(ε)ς! (Όταν υπάρχει συμμετοχή σε κάποια υπόθεση, χωρίς δυνατότητα απεμπλοκής)

-Νηστ’κό αρκούδ’, δε χουρεύει. ( Όποιος πεινά δεν μπορεί να δουλέψει)

-Όπους σι βαράν’, χουρεύεις. (Ακολουθείς αναγκαστικά-υποχρεωτικά χωρίς αντίδραση)

-Όπχιους είν’ όξου απ’ του χουρό, πουλλά τραγούδια λέει. (Όταν κάποιος δεν ανέλαβε ευθύνες, εύκολα μπορεί να κάνει κριτική)

-Του ‘παν πως καλά χουρεύ’, κάθιτι κι συγκαθάει. (Πιστεύει άκριτα στα λόγια των άλλων)

-Τουν χόριψι(ε) στου ταψί.(Τον έκανε ό,τι ήθελε, του φέρθηκε βασανιστικά)

-Τρεις λαλούν κι δυο χουρεύνι(ε)(Όταν υπάρχει πλήρης ασυνεννοησία)

-Χουρεύ’ς γειτόν’σσα; Στα νύχια στέκουμι!( Όταν κάποιος/α βρίσκεται σε ετοιμότητα ή έχει μεγάλη επιθυμία και προσμονή για κάτι).

(¹) Τα παραπάνω έγραψε τότε- με κάθε επιφύλαξη- ο Ζαγοριανός λόγιος Απόστολος Κωνσταντινίδης στο «ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ 1927», σελ. 200.
Επίσης το ίδιο θέμα υπάρχει στο 10σέλιδο άρθρο-ιστορικό σημείωμά του στο Ημερολόγιο του «Φάρου της Ανατολής», Κάιρο 1925 (Ανάτυπο), με τίτλο «ΠΟΘΕΝ Η ΕΠΩΝΥΜΙΑ ΓΕΡΩΝΙΚΟΣ».

↧

Ιούλιος

June 30, 2015, 2:03 pm

≫ Next: Έθιμα Αναλήψεως (2)

≪ Previous: Χορευτό και χορεύτρα!

Μέσα στη δίνη των τελευταίων ημερών, μπήκε έτσι κι αλλιώς κι ο Ιούλιος μουτρωμένος και μουσκεμένος. Ας έχουμε όμως Καλό μήνα! Οι Άγιοι Ανάργυροι βοήθειά μας!

Αντίγραφο από το Ημερολόγιο του Χορευτικού Ομίλου Άνω Λεχωνίων.

(Ανοίξτε το σε νέα καρτέλα)

↧

Έθιμα Αναλήψεως (2)

May 18, 2015, 2:06 pm

≫ Next: Τα 24 μαργαριτάρια του Πηλίου!

≪ Previous: Ιούλιος

Το έθιμο αυτό είχε εξασθενίσει, μέχρι που οι κάτοικοι των Καλών Νερών πριν λίγα χρόνια το αναβίωσαν!

Φωτογραφία του Λεχωνίτη Ηλία Σακελλάρη -2014

Μόνον που δεν έρχονται στην παραλία τους πια τα κοπάδια (πού να βρεθούν άλλωστε;) για βρέξιμο, αλλά τα άλογα!

Φωτογραφία του Ηλία Σακελλάρη -2014

Επίσης αρχαίες ρήσεις για τα θεσσαλικά άλογα:

1. «Ίππον θεσσαλικήν Λακεδεμονίην τε γυναίκαν» (Άλογο απ’ τη Θεσσαλία και γυναίκα απ’

τη Λακεδαίμονα) -αρχαία παροιμία

2. «Άργος ες ιππόβοτον» (Ιλιάς Γ΄ 75 ) (Μεγάλη γη που μπορεί να εκτρέφει άλογα)

στους Έλληνες και θαυμαστοί και για την ιππική τους τέχνη και για τον πλούτο…)

4. Primus ab aequora percussis cuspide saxis

Thessalicus sonipes, bellis feralibus omen Exsiluit. (Λουκιανός Pharsalia, VI,397 )

Τέλος ας δούμε και ένα ξόρκι που χρησιμοποιούσαν οι παλιοί:

ΠΗΓΕΣ:

-Μικρόν Ευχολόγιον, Α. Δ. Αθήναι 1972

-ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ, Βώλος, Απρίλιος 1889

-ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ «ΝΕΟΛΟΓΟΥ» Κων-πολις, τχ 32, 1894

-Περιοδικό ΙΛΙΣΣΟΣ, Αθήναι, τχ 6, 1871

-Εφημερίδα ΕΒΔΟΜΑΣ, Αθήναι 1884

-Εφημερίδα ΛΑΪΚΗ ΦΩΝΗ, Βόλος 1930

-Διαδίκτυο (ΕΔΩ)και (ΕΔΩ)

(Δημοσιεύτηκε στις 19-5-2015)

↧

Τα 24 μαργαριτάρια του Πηλίου!

July 5, 2015, 1:26 am

≫ Next: Άνω &Κάτω Λεχώνια 1944 (1)

≪ Previous: Έθιμα Αναλήψεως (2)

Ο Αλέξανδρος Φιλαδελφεύς,υφηγητής της Αρχαιολόγίας εν τω Εθνικώ Πανεπιστημίω, έγραψε στο βιβλίο του ΑΚΤΙΝΕΣ ΕΚ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - Εντυπώσεις ταξειδιώτου, τυπωθέν «Εν Αθήναις», Τυπογραφείο Νικ. Ιγγλέση, 1897 και τούτο το κείμενο που αναφέρεται στα χωριά μας. Απολαύστε το!

(Τονισμός και γλώσσα παραμένουν όπως στο πρωτότυπο).

---------------------------------------------------

Τὰ 24 μαργαριτάρια τοῦ Πηλίου. Τὸ ἀριστοκρατικὸν βουνόν.

Τὰ 24 τοῦ Πηλίου εἶναι τὰ 24 μαργαριτάρια του. Ὁλόκληρον ἀδαμαντοκόλλητον περιδέραιον ἐρριμένον ἐπὶ τῆς ράχεως ἑνὸς ὅρους. Εἰς ὀλίγιστα μέρη τοῦ κόσμου θὰ ἀπαντήσητε τοιούτου ἐξόχου φυσικοῦ κάλλους τοποθεσίας ὡς τὰς τῆς Πορταριᾶς, τῆς Ζαγορᾶς, τῆς Μακρυνίτσας, τοῦ Ἀνηλίου, τοῦ Κισσοῦ καὶ ἄλλων. Ἀλλὰ δὲν εἶνε μόνον τὸ φυσικὸν κάλλος. Αἳ πολίχναι ἢ κωμοπόλεις αὖται –διότι κάθε ἄλλο ἢ χωρία δύνανται νὰ ὀνομασθῶσιν κοινωνίαι τοιαύτης ἀναπτύξεως καὶ πολιτισμοῦ – παρέχουσι παντοίας εὐγενεῖς καὶ ὑψηλᾶς ἀπολαύσεις, ὁ δὲ βίος ἐν αὐταῖς εἶναι μᾶλλον καλλιτεχνικὸς καὶ πνευματικὸς ἢ ἀγροτικός.

Ἐκεῖ κατὰ τὰς νύκτας ἀπὸ καταφώτων αἰθουσῶν καὶ πολυτελεστάτων μεγάρων θ’ ἀκούσητε μελωδίας ἐπὶ κλειδοκυμβάλου καὶ σονάτας τοῦ Μέδελσον, ἐνῶ δ’ ἡ σελήνη κατωθεν θὰ σᾶς περιγράφη ἀμυδρῶς ὡς ἐν ὀπτασία τοῦ πόντου τὰς πτυχᾶς καὶ τὸν δίκην γυμνοῦ ὡραίας γυναικὸς ἀφρώδη κόλπον τῶν Παγασῶν, συγρόνως ἀπὸ παραθύρου θὰ συναρπάζη ὑμᾶς ἡ γλυκυτάτη φωνὴ εὐσταλοῦς νεάνιδος ἀδούσης τὴν μαγευτικὴν καὶ ἁρμονικωτάτην λεμβωδίαν τῆς Γκράν-βία…

Οἱ συνοικισμοὶ οὗτοι προήχθησαν ἰδίως ἐπὶ Τουρκοκρατίας, ὄτε φεύγοντες τὰς πεδιάδας καὶ τὰ’ ἀναπεπταμένα μέρη οἱ δυστυχεῖς χριστιανοὶ ἐζήτουν ἄσυλον εἰς τὰς κορυφᾶς τῶν ὀρέων. Τὰ χωρία ταῦτα ἀποτελούσιν τὴν Θεσσαλικὴν Μαγνησίαν (ἐπαρχίας Βόλου καὶ Ἁγιᾶς) ἀπὸ τῆς κοιλάδος τῶν Τεμπῶν μέχρι τοῦ Αἰαντείου ἀκρωτηρίου ἐκτεινομένην. Οἱ Θετταλομάγνητες οἱ ἀπόγονοι τῶν Κενταύρων καὶ Λαπιθῶν εἶνε ἀντάξιοί του προπάτορος αὐτῶν, τοῦ σοφωτάτου Χείρωνος.

Υ. Γ.

Στα 1894 ο ιταλικός μελοδραματικός θίασος «Γκονζάλες» επισκέφτηκε την Aθήνα πηγαίνοντας στην Aλεξάνδρεια και έπαιξε ανάμεσα σε άλλα λυρικά έργα του ρεπερτορίου του και ένα άγνωστο στους Aθηναίους, μέχρι εκείνη τη στιγμή έργοτων FedericoChueca (1846-1908) και JoaquínValverde (1846-1910), την «LaGranVía». H παράσταση ήταν αποκάλυψη. Oι Aθηναίοι ξαφνιάστηκαν και για ένα διάστημα δεν ήταν βέβαιοι πώς να χαρακτηρίσουν το περίεργο έργο που είδαν μπροστά τους της ελαφρής μουσικής ευ- ρωπαϊκής σκηνής. Η «Γκραν Bία» έδωσε έκφραση στην αίσθηση του καιρού τους, γι’ αυτό και το αναφέρει ο συγγραφέας.

(Πηγή: H γένεση της αθηναϊκής επιθεώρησης. Το μουσικό θέατρο που κατέκτησε τους Aθηναίους- Θοδ. Xαντζηπανταζής- H KAΘHMEPINH -ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ- KYPIAKH 5-4-1998)

Να και το κομμάτι που αναφέρει ως «μαγευτικήν και αρμονικωτάτην λεμβωδίαν» (Mazurca de los marineritos de La Gran Vía)!

↧