Άνω &Κάτω Λεχώνια 1944 (1)

July 7, 2015, 11:34 pm

≫ Next: Άνω &Κάτω Λεχώνια 1944 (2)

≪ Previous: Τα 24 μαργαριτάρια του Πηλίου!

$

0

0

Σαν σήμερα πριν 71 χρόνια στα Λεχώνια !!

Μια ανασκόπηση των γεγονότων του 1944, από τον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ του Βόλου:

"Τα Κάτω και Άνω Λεχώνια μαρτύρησαν κατά την διάρκειαν της γερμανικής Κατοχής όσον λίγα χωριά του νομού Μαγνησίας. 
Από 1ης Μαΐου 1944  μέχρι τέλους Σεπτεμβρίου του ιδίου χρόνου, δηλαδή επί 5μηνον οι κάτοικοι των Λεχωνίων υπέφεραν αφάνταστα. Συλλήψεις, εκτελέσεις, λεηλασίαι και άλλα, δεινά έπληξαν τους Λεχωνίτες, οι όποιοι έζησαν υπό ένα καθεστώς τρόμου και αγωνίας. Εις τα Κάτω Λεχώνια είχεν εγκατασταθή δύναμις της Γκεστάπο και των ΕΑΣΑΔ. Ομάδες ανταρτών παρενοχλούσαν συχνά την δύναμι αυτή των Γερμανών και των Ελλήνων συνεργατών των, οι οποίοι ξεσπούσαν κατόπιν εις βάρος των αθώων κατοίκων. Κάθε τόσο εγίνοντο συλλήψεις και δεκάδες άνδρες και γυναίκες ωδηγούντο εις την Κίτρινη Αποθήκη , όπου οι ξυλοδαρμοί και αι εκτελέσεις ήσαν εις ημερήσια διάταξι. 
Το φοβερώτερο μπλόκο, με όλες τις απερίγραπτες συνέπειες έγινε εις τα Κάτω Λεχώνια την 1 Μαϊου 1944. Η Γκεστάπο και οι Εασαδίτες κατά την ημέρα αυτήν είχαν μια μικροσυμπλοκή με τους αντάρτες. Έφθασε αυτό ώστε να υπάρξη αφορμή για λεηλασίες και εγκλήματα. Περισσότερα από διακόσια πενήντα σπίτια απεγυμνώθησαν από τους επιδρομείς. Είδη ρουχισμού, έπιπλα, διαμαντικά και άλλα κοσμήματα, τρόφιμα κλπ. εφορτώθησαν από τους Γερμανούς και τους Εασαδίτες εις τα αυτοκίνητα και μετεφέρθησαν εις τον Βόλον. Κατά την διάρκειαν της λεηλασίας επυρπολήθησαν Κάι δώδεκα σπίτια. Δεκάδες εξ άλλου κάτοικοι, υπερβαίνοντες τους εκατό συνελήφθησαν υπό της Γκεστάπο και των ΕΑΣΑΔ και ωδηγήθησαν εις την Κίτρινη Αποθήκη.

Όπως θα γραφή περαιτέρω η τύχη των ανθρώπων αυτών υπήρξε φοβερή. Δέκα τρεις απηγχονίσθησαν εις το Ορμάν Μαγούλα μαζί με άλλους είκοσι επτά, καταγομένους ως επί το πλείστον από άλλα χωριά τού Πηλίου. Πέντε εξετελέσθησαν επί τόπου, δηλαδή εις τα Λεχώνια και άλλοι μετεφέρθησαν εις Λάρισαν, Θεσσαλονίκην και εκείθεν εις τα στρατόπεδα της Γερμανίας. Είκοσι ημέρες μετά, την 21ην Μαΐου, οι Γερμανοί επέδραμον κατά των Άνω Λεχωνίων. Συνέλαβον πολλούς κατοίκους, επυρπόλησαν δέκα οικίας και κατόπιν εξετέλεσαν παρά το Μαλάκι δέκα τέσσαρα άτομα. Τους υπολοίπους συλληφθέντας πλέον των τριάντα, οι Γερμανοί ώδήγησαν εις την Κίτρινην Αποθήκην. Εξ αυτών δέκα απέστειλαν εις Γερμανίαν και ένα απηγχόνισαν εις Ορμάν Μαγούλαν.

Φοβερά ήσαν τα γεγονότα, τα οποία συνέβησαν εις Κάτω Λεχώνια και τον  Ιούλιον του 1944.  Τα μεσάνυκτα της 8ης προς 9ην  Ιουλίου ομάδες ανταρτών  εισέβαλον εις το χωριό και επετέθησαν εναντίον των δύο κτιρίων, εις τα οποία ήσαν εγκατεστημένοι οι Γκεσταπίτες και οι Εασαδίτες. Η μάχη, η οποία επηκολούθησεν, υπήρξε σκληρά και διήρκεσε μέχρι των πρωινών ωρών. Αιφνιδιασθέντες οι Γερμανοί ήρχισαν να βάλλουν εις την τύχη καταιγιστικώς. Τρομοκρατηθέντες οι κάτοικοι, κλειδωμένοι εις τα σπίτια των, ήκουαν επί τρίωρον την οχλοβοήν της μάχης.

Τελικώς οι αντάρται επέτυχον να πλησιάσουν τα φρούρια των αμυνομένων και με εκρηκτικές ύλες να τινάξουν εις τον αέρα το κτίριο, εις το οποίον έμειναν οι Γερμανοί. Η έκρηξις ήτο πολύ μεγάλη και επτά Γερμανοί ετάφησαν υπό τα ερείπια. Λίγο κατόπιν οι αντάρτες ανετίναξαν και το σπίτι των Εασαδιτών. Αυτοί ήσαν περισσότερο τυχεροί. Από τους δέκα οι επτά ετραυματίσθησαν ελαφρώς και μόνον ένας, πληγείς βαρύτατα, εξέπνευσε μετά παρέλευσιν ολίγης ώρας. Εν τω μεταξύ κατέφθασαν ενισχύσεις των Γερμανών εκ Βόλου και οι αντάρτες ήρχισαν να συμπτύσονται. Όταν η μάχη ετελείωσε είχε ξημερώσει πια για καλά. Είχε έλθει το πρωινό της 9ης Ιουλίου 1944, ένα πρωινό που ποτέ δεν θα λησμονήσουν οι άμοιροι Λεχωνίτες".

ΥΓ:  Να και το έγγραφο του ΕΛΑΣ για τις πολεμικές ενέργειες στα Κ. Λεχώνια από (ΕΔΩ):

ΕΛΑΣ

XVIη Ταξιαρχία ΕΚΘΕΣΙΣ

54ον Σ/γμα Πεζικού Γενομένου νυχτερινού Εγχειρήματος εις Κ. ΛΕΧΩΝΙΑ

ΑΡΙΘΜ. - 8 προς 9 Ιουλίου 1944

——————————————————————-

Πληροφορίαι περί του εχθρού

Δύναμις. Εις ΚΑΤΩ ΛΕΧΩΝΙΑ ευρίσκοντο περί τους 85 Γερμανοί και 40 Ραλληκοί

Οπλισμός. Ο φερόμενος ως ατομικός τοιούτος. –

Ήτοι

Οπλ/λα, ημιοπλ/λα, ατομικά τυφέκια, 6 Πυροβόλα, 1 Όλμος και 2 Πολυβόλα.

Διάταξις του εχθρού

1 Πυροβόλο τοποθετημένον Β.Α. της οικίας Νάσου διά να βάλη εναντίον των υψωμάτων ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ και ΑΓ. ΛΑΥΡΕΝΤΙΟΥ, έτερον Πυροβόλον κάτωθι του ΤΖΑΜΙΟΥ και τούτο με την αυτήν ως άνω αποστολήν, έτερα 3 Πυροβόλα τοποθετημένα εντός του κτήματος ΤΟΠΑΛΗ (ίδε σχεδιάγραμμα) μάλλον τοποθετημένα εκεί προς απόκρυψιν, 1 όλμος όπισθεν της οικίας Νάσου με αποστολή να βάλη εναντίον επισημασμένων στόχων προς ΚΑΡΑΜΠΑΣΙ, 2 Πολ/λα παρά το ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ ΚΑΤΩ ΛΕΧΩΝΙΩΝ (ίδε σχεδιάγραμμα) θέσις βολής τούτου Ν. Ελαιοτριβείου.

Ο εχθρός παραμένη κατά την νύκταν εις διάφορα οικήματα των Κ. ΛΕΧΩΝΙΩΝ ως κάτωθι.

Επί των οικημάτων Πινδάρου, Γιωργατζή, Καπότου, Σαράφη, Νάσου, Παπαθεοδοσίου, Λυχναρά, Τζαμί και Λαμπαδάρη (ίδε σχεδιάγραμμα). -

Την νύκτα έξωθι των άλλων οικημάτων τοποθετούσιν Σκοπούς. -

Η δύναμις των Ραλλικών παραμένει εις τα οικήματα Μίμη Κυριαζή και Λαμπαδάρη. -

Πρόθεσις και απόφασις Διοικήσεως

Να επιτεθή διά Νυκτερινού Εγχειρήματος επί των ΚΑΤΩ ΛΕΧΩΝΙΩΝ, να εξοντώση ή αιχμαλωτίση τους Γερμανούς και Ράλληδες. Να συγκεντρώση όσο το δυνατόν περισσότερα Λάφυρα Πολεμικού Υλικού και να καταστρέψη δι’ ανατινάξεως ότι δεν δύναται να μεταφέρη. -

Διάταξις Ημετέρων Τμημάτων

Προς τούτο το Σ/γμα διέθεσε 3 Διμοιρίας Εφόδου δυνάμεως 75 ανδρών, το Ουλαμό Υπαξ/κών δυνάμεως 16 ανδρών, 1 Στοιχείο Πολ/λων δυν. 5 ανδρών, 1 Στοιχείον Όλμων δυν. 8 ανδρών και Τμήμα Μηχανικού εξ 8 ανδρών. -

Αποστολαί των Τμημάτων.

- Δύναμις 15 ανδρών με επί κεφαλής Ανθ/γόν και 2 άνδρας του Μηχανικού να καταλάβη θέσεις Δυτ. ΚΑΤΩ ΛΕΧΩΝΙΩΝ και εις απόστασιν περί τα 800 μέτρα από της Δυτ. ΠΑΡΥΦΉΣ ΛΕΧΩΝΙΩΝ προς ΑΓΡΙΑ. -

- Ιππαστί επί της Δημοσίας οδού με εντολήν να απαγορεύση ή να επιβραδύνη ενδεχομένην ενίσχυσιν από ΑΓΡΙΑ προς Κ. ΛΕΧΩΝΙΑ. -

- 3 Διμοιρίες ΕΦΟΔΟΥ να επιτεθούν εναντίον των Κ. ΛΕΧΩΝΙΩΝ με αντικειμενικό σκοπό μια εκάστης και εκάστου κατατετμηθέντος Τμήματος λεπτομερώς διά κάθε Τμήματος καθορισθέντος αντικειμενικού Σκοπού. -

- Έτεραι 2 Ομάδες του Ουλαμού Υπαξ/κών εκ 10 ανδρών εκάστη να επιτεθούν εναντίον των 2 Γερμανικών Φυλακίων (ίδε σχεδιάγραμμα).

- Έτερον έξ 6 ανδρών καταλάβει την τοποθεσίαν ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ με αποστολήν την επιτήρησιν, των οδεύσεων ΚΙΣΣΟΥ – ΑΓ. ΛΑΥΡΕΝΤΙΟΥ – ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ – ΧΑΝΙΩΝ, το απόσπασμα των 8 ανδρών του Μηχανικού ακολουθήση τας 3 Διμοιρίας Εφόδου ως και την σταθεράν του Τμήματος των 15 ανδρών δι’ ανατινάξεις και καταστροφάς. -

- Στοιχείον Πολ/λου και Στοιχείον Όλμου ετάχθησαν Βορ. ΛΕΧΩΝΙΩΝ και εως απόστασιν 1200 μέτρων διά την υποστήρηξιν των Τμημάτων μετά το πέρας του Εγχειρήματος. -

Τρόπος Ενεργείας

- Τα ως άνω Τμήματα την 8.30 ακριβώς εξεκίνησαν εκ του Καταυλισμού των με δρομολόγια σαφώς καθορισθέντα και αναγνωρισθέντα και οδηγούμενα υπό οδηγών με κατεύθυνσιν προς την Βόρ. Παρυφήν των ΛΕΧΩΝΙΩΝ και εις απόστασι περί τα 800 μέτρα από τους καθορισθέντας αντικειμενικούς Σκοπούς πλην του Τμήματος Πλαγιοφυλακής το οποίον κατευθείαν προχώρησε διά την κατάληψιν της ορισθείσης θέσεως του. -

- Την 11.40 άπαντα τα Τμήματα ευρίσκοντο εις την ως άνω θέσιν, απ`εκεί τα Τμήματα εχωρίσθησαν κατά Μικρά Φαλαγγίδια και πήρε ένα έκαστον τον αντικειμενικόν σκοπόν διά την εκτέλεσιν της αποστολής του. -

- Την 12.30 τα Τμήματα έφθασαν ένα έκαστον έναντι του αντικειμενικού των σκοπού και εις απόστασιν ολίγων βημάτων απ`αυτούς πλην του Τμήματος εξ 8 ανδρών Ανθ/στου Μαλλιόρα το οποίον παρέμεινεν εις απόστασιν πλέον των 500 μέτρων μη εκπληρώσαν την δοθείσα αυτώ αποστολήν. -

- Την 12.45 ακριβώς τα Τμήματα επετέθησαν εναντίον των αντικειμενικών σκοπών με αξοθαύμαστον επιδεξιότητα και θάρρος εξουδετερώσαντες τους πρώτους 3 σκοπούς των δεξιών οικημάτων Πινδάρου, Γιωργατζή , Καπότου, Παπαθεοδοσίου ανατινάξαντες συνάμα και τα 2 πρώτα οικήματα Πινδάρου, Γιωργατζή και Καπότου τριόροφα τοιαύτα όπου παρέμεινον οι πλείστοι των Γερμανών. -

- Την αυτήν ως άνω στιγμήν ανετινάχθησαν τα οικήματα Μίμη Κυριαζή και Λαμπαδάρη όπου παρέμεινον οι πλείστοι των Ραλλικών. – Κατόπιν τα Τμήματα εισωχώρησαν εις το εσωτερικόν της τοποθεσίας και ήρχισαν αι καταστροφαί των λοιπών υλικών. -

- Αποτέλεσμα της ως άνω Τολμηράς Επιθετικής Ενεργείας των Τμημάτων ήτο η εξουδετέρωσις των σκοπών, η ανατίναξις των 4 οικημάτων Πινδάρου Γιωργατζή, Καπότου, Μίμη Κυριαζή και Λαμπαδάρη. -

Απώλειαι του εχθρού

75 περίπου Γερμανοί και 35-40 Ραλλικοί. Ηχρηστεύθησαν 5 Πυροβόλα που υπήρχαν εις κτήμα Τοπάλη. Ωσαύτως επυρπολήθησαν 10 αυτοκίνητα. Την 1.35 περίπου ώραν Τμήματα του εχθρού δυνάμεως 8 αυτοκινήτων μεθ`ενός Τάγκς εξ ΑΓΡΙΑΣ ήρχοντο προς ενίσχυσιν των εις ΛΕΧΩΝΙΑ ευρισκομένων Γερμανών. Φθάσαντες όμως προ της Ημετέρας Σταθεράς Πλαγιοφυλακής το προπορευόμενον Τάγκς διερχόμενον διά του πεδίου ναρκών ανετινάχθη. Την αυτήν τύχην είχεν και 2ον αυτοκίνητον, οι Γερμανοί τότε εξήλθον των αυτικινήτων και ανεπτύχθησαν εις Μάχην προσβληθέντες συνάμα από το Τμήμα της Πλαγιοφυλακής. Η συμπλοκή αυτή διήρκεσε περί την ημίσειαν ώραν όπου κατόπιν του δοθέντος συνθήματος συμπτύξεως των τμημάτων μας συνεπτύχθη τούτο. -

Απώλειαι του εχθρού

Εκ της συμπλοκής ταύτης ήτο η καταστροφή 1 τάγκς και 2 αυτ/των κατ`εξακριβωμένας πληροφορίας νεκροί και τραυματίαι πλέον των 40 ανδρών. -

Εκτός των ανωτέρω καταστροφών που υπέστη ο εχθρός κατεστράφησαν και άπαντα τα πυρομαχικά και όπλα που ευρίσκοντο εντός των πυρποληθέντων και ανατιναχθέντων οικημάτων, όπου τα οικήματα εκαίοντο μέχρι της 8^ης ώρας της 9^ης του Μηνός. -

Απώλειαι Ημετέρων

Τραυματίαι εξ ων οι 2 σοβαρώς. -

Καταναλωθέντα πυρομαχικά

450 φυσίγγια τυφεκίου – 1100 οπλ/λου – 34 χειροβομβίδες επιθετικές Ιταλίας – 18 αμυντικές ΜΙΛΣ και αρκετή ποσότης εκκρηκτικής ύλης. -

Το Τμήμα το ενεργήσαν το Εγχείρημα ενήργησε πολύ καλώς πλην Τμήματος του Ανθ/στου Μαλλιόρα όπου θα του υποβληθή διά τούτο ειδική έκθεσις καθ`όσον εάν και η ενέργεια του Ανθ/στού Μαλλιόρα ήτο η διαταχθείσα να ανετινάσσοντο και τα υπόλοιπα οικήματα και ο εχθρός θα επάθαινεν τελείαν καταστροφήν, ενώ η μη επέμβασις του Ανθ/στού Μαλλιόρα άφησε οικήματα τινα ανενόχλητα και έδρασαν εναντίον των υπολοίπων Τμημάτων και είχομεν 5 τραυματίας. -

Σ.Δ. Σ/τος 17/7/44 Η Διοίκηση

---

Άνω &Κάτω Λεχώνια 1944 (2)

July 9, 2015, 11:08 pm

≫ Next: Θάλασσα και Πήλιο

≪ Previous: Άνω &Κάτω Λεχώνια 1944 (1)

$

0

0

Εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, Βόλος 14 Ιουλίου 1961 
[συνέχεια από Άνω & Κάτω Λεχώνια 1944 (1)]

[...]  "Το πρωί, της 9ης Ιουλίου 1944,  μετά την φοβερή ολονύκτιο μάχη, κατά την οποίαν εφονεύθησαν αρκετοί Γερμανοί και 'Εασαδίτες, ξέσπασε αγρία η εκδίκησις των καταχτητών εναντίον του αθώου και αμάχου πληθυσμού. Οι Γκεσταπίτες και οι Έλληνες συνεργάτες των γεμάτοι λύσσα συνέλαβον όλους τους άρρενας κατοίκους και τους οδήγησαν εις το κεντρικόν καφενείον των Κάτω Λεχωνίων. Η τύχη των συλληφθέντων ήτο προδιαγεγραμμένη. Εκτέλεσις ή ομηρία, δηλαδή αποστολή εις τα γερμανικά στρατόπεδα της Λαρίσης, του Παύλου Μελά εις Θεσσαλονίκην και κατόπιν του Νταχάου.  Άδικα παρεκάλεσαν, έκλαψαν και ικέτευσαν τους Γερμανούς αι γυναίκες και τα παιδιά των συλληφθέντων, οι οποίοι και χωρίς χρονοτριβή εστάλησαν εις Βόλον. Εξ αυτών μερικοί μόνον αφέθησαν ελεύθεροι ύστερα από λίγες ήμέρες. Οι άλλοι ηκολούθησαν την τραγική μοίρα των και έδοκιμάσθησαν άνευ προηγουμένου. Εν τούτοις διεσώθησαν και επέστρεψαν ης τα σπίτια των μετά το πέρας του πολέμου, εκτός δύο, των Ευσταθίου Κουκουσέλη και Κωνσταντίνου Παπασακελλαρίου, οι οποίοι δεν εγύρισαν και ούτε θα γυρίσουν ποτέ. Αφήκαν τα κόκκαλά των εις την μακρυνή απάνθρωπη Γερμανία, θύματα αθώα εγκληματιών και κακούργων.

Γενικώς οι φονευθέντες κατά την διάρκειαν της Κατοχής κάτοικοι των Κάτω Λεχωνίων είναι οι εξής:

Καραντζίκος Ι., Ζαφειρίου Κων., Μαραϊδώνης Γεώρ., Λυχναράς Β. Χαλκιάς Σωτ., Κούτρας Κων., Σουτραλής Ιω., Σουτραλής Γ., Παρούσης Ζαχ., Στρατής Γεώργ., Στεργίου Σπυρ., Σταγκογιάννης Μιχ., Τοπάλη Λουκία, Τοπάλη Σοφία, Καλαβρού Τριανταφυλλιά, Βογιατζής Σεραφείμ, Ρουπακιός Γ,. Ραφτόπουλος Απ., Τσίποτας Γεώρ., Παπασακελλαρίου Γεώργ., Βλάντζας Γεώργ. (ιατρός). Παπασακελλαρίου Εύστάθ., Ζαφειρίου Μαρία. Βλαχάκης Κων., Τιμογιάννης Κων., Μιχάλης Αναστ., Τζίμας Αναστ., Χατζηνικολάου Κων., Βαρδάκης Απόστ.. Σπύρου Τιμολέων, Τριανταφύλλου Δημ. Ας σημειωθή ότι πλείστοι εκ των ανωτέρω, συλληφθέντες την 1ην Μαΐου Ι944 απηγχονίσθησαν υπό των Γερμανών και των Εασαδιτών εις Ορμάν Μαγούλα.

ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΙΤΑΛΟΥΣ

Τα Κάτω Λεχώνια εδοκίμασαν πολλά δεινά και από τούς κατ'επανάληψιν επιδραμόντας  Ιταλούς. Συγκεκριμένως τον Φεβρουάριον του 1943 ιταλικόν τμήμα προσεβλήθη υπό των ανταρτών παρά τα Κάτω Λεχώνια. Κατόπιν τούτου οι Ιταλοί επέδραμον εναντίον του χωρίου και ελεηλάτησαν αρκετάς οικίας, αφαιρέσαντες ρουχισμόν, κοσμήματα, τρόφιμα και ζώα. Συνέλαβον δε τρία μέλη της οικογενείας του μεγαλοκτηματίου Χατζηβαγγέλη, τα οποία απέλυσαν κατόπιν πολλών περιπετειών και καταβολής λύτρων. Προηγουμένως οι επιδραμόντες Ιταλοί ελεηλάτησαν αγρίως τας αποθήκας του ανωτέρω κτηματίου.

ΕΠΙΔΡΟΜΗ ΚΑΙ ΕΙΣ ΑΓΡΙΑΝ

Επιδρομήν ενήργησαν οι Γερμανοί και εναντίον τις Αγριάς κατά τον Μάρτιον του 1944. Προέβησαν εις λεηλασίας αφαιρέσαντες από διαφόρους οικίας πλείστα αντικείμενα άξιας και επυρπόλησαν δύο σπίτια. Συνέλαβον επίσης δύο άτομα τα οποία εφόνευσαν. Το ένα μάλιστα εξ αυτών απηγχόνισαν. Η Αγριά εδέχθη κατ’ επανάληψιν επιδρομάς και των Ιταλών, οι οποίοι προέβησαν εις λεηλασίας εντός της κωμοπόλεως και εξετέλεσαν τον Μάρτιον 1943 έξω της 'Αγριάς έξ νέους εκ Λαύκου, περί τον οποίων έχει ήδη γραφή.

ΟΛΟΚΛΗΡΟΣ Η ΠΕΡΙΟΧΗ

Γενικώτερον όλα τα από Αγριάς μέχρι Μηλεών, κατά μήκος της δημοσίας οδού χωρία του Πηλίου και συνοικισμοί υπέστησαν πολλά τόσο από τους Γερμανούς και Ιταλούς όσον και από τους Έλληνας συνεργάτας των. Τα Καλά Νερά, Γατζέα κλπ. κατ’ επανάληψιν ελεηλατήθησαν. "

Θάλασσα και Πήλιο

July 13, 2015, 2:14 pm

≫ Next: Η Κρήνη του Τοπάλειου Σχολείου (2)

≪ Previous: Άνω &Κάτω Λεχώνια 1944 (2)

$

0

0

Ένα όμορφο, επίκαιρο κείμενο του Λαυκιώτη εκπαιδευτικού Δημήτρη Λαμπαδάρη, που δημοσιεύτηκε στο βολιώτικο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ στις 12-7-1961. 

(Αντιγραφή σε μονοτονικό με την ορθογραφία απαράλλακτη)

Καλοκαιρινή ζωή

Θάλασσα και Πήλιο

Φούντωσαν για καλά οι ζέστες. Ο καύσωνας του Ιουλίου με το απίθανο ανέβασμα του υδραργυρικού θερμομέτρου δημιουργεί αναγκαστικά την αναπότρεπτη ανάγκη της δροσιάς. Το σπίτι -η ευλογία αυτή του Θεού- επιστρατεύεται στις κρίσιμες αυτές στιγμές για την αντιμετώπισι του προβλήματος. Χώνεσαι στα αδυτά του κι’ ελπίζεις ν’ αναπνεύσης λιγάκι. Δυστυχώς!! Ανίσχυρη καθώς είναι η θαλπωρή της οικιακής στέγης, επικαλείται τη συνδρομή ενός μερικού στρηπτήζ των ενοίκων. Και πάλι όμως ή ζέστη δεν υποφέρεται.

Η γενική ατονία το γνώρισμά της. Ανικανότητα για την κατανάλωσι του απαραιτήτου επιουσίου. Αδυναμία για μια, έστω και σύντομη, έντασι των σωματικών και των πνευματικών δυνάμεων. Ανατολική νωχέλεια στις κινήσεις, γενική βαρυεστημάρα στις εκδηλώσεις. Ολοκληρωμένη δηλαδή υπότασι της δραστηριότητος, που υπακούει μονάχα σ'ένα φάρμακο. Στη δροσιά.

Γι αυτό και ξεχύνονται καθημερινά όσοι δεν υποφέρουν τη ζέστη- και στο σημείο αυτό υπάρχει γενική η ομοφωνία -στις ακρογιαλιές, για ν’ απολαύσουν το δροσόλουσμα της γαλανής μας θάλασσας.

Μαγεία αυτή την εποχή η γαλανομάτα. Λαχταριστή και ήμερη, σαν την υπάκουη παιχνιδιάρα γάτα, γλείφει νωχελικά την αμμουδιά. Τα κυματάκια της κομματιάζονται αρμονικά σ’ ένα σωρό γλώσσες, γλωσσίτσες, που παιχνιδίζουν με τα βότσαλα της ακτής. Πρόσκλησι σ’ ένα δροσερό λουτρό υποδηλώνει το σιγανό της μουρμούρισμα. Τι κάθεσαι άνθρωπε και ξεροψήνεσαι στη λάβα του καλοκαιριού; Έλα στον κόρφο μου να σου χαρίσω τα ολόδροσα φιλιά μου. Γύρε κοντά μου να σε δροσίσω με την κρουσταλλένια μου άχνα. Σχίσε το κύμα και σμίξε μαζί του σ’ ένα λαχταριστό και μυρωμένο αφρόδροσο…

Αφάνταστα υποχρεωτικό το κάλεσμα. Πειθήνιος υπακούεις για να νοιώσης την ανακούφισι, τη δροσιά. Να ξαναδής τον εαυτό σου.

Ομαδική η συμπάθεια προς το υγρό στοιχείο τον τελευταίο καιρό. Τόσο που να μην μπορείς να τη δικαιολογήσης. Να οφείλεται τάχα στα προκλητικά του θέλγητρα;  Ή μήπως στην όψιμη ανακάλυψι των θεραπευτικών της προσόντων απ’ την ιατρική επιστήμη , που τ’ ανέσυρε πάμπολλα απ’ τ’ άσωτα βάθη του και τα σκόρπισε αφειδώλευτα στους κάθε λογής πάσχοντας...

Ό,τι κι αν συμβαίνη, γεγονός είναι ότι η θάλασσα έχει την τιμητική της. Στα πέντε δάκτυλα μετριούνται οι λάτρεις του βουνού. Άπειροι οι θιασώται του υγρού κάμπου. Παίρνει φαίνεται την εκδίκησί της η γλυκοκυματούσα. Βάλλει κατά των υψωμάτων. Και βάλλει τόσο εύστοχα. Θα θέλαμε μια εξαίρεσι σήμερα στο πεδίον βολής της. Ένα απυρόβλητο για το Πήλιο, το ξακουσμένο βουνό. Δεν εκπηγάζει από μάς η απάντησι. Η Ιστορία και η παράδοσι προστάζουν. Το καμάρι των βουνών μπορεί ισάξια με τη θάλασσα να χαρίση τη δροσιά, αν όχι περισσότερο. Και τη δροσιά και τη γιατρική. Δεν είναι δική μας η γνώμη. Ούτε πρωτοφανέρωτη δοξασία. Ανατρέχει πίσω 23 αιώνες. Στα 250 περίπου προ Χριστού ο Ηρακλείδης, ο επιλεγόμενος κριτικός στο βιβλίο του «Περιήγησις Ελλάδος» του οποίου διεσώθησαν αποσπάσματα, γράφει για το Πήλιο «Υψηλά εις την κορυφήν του όρους υπάρχει σπήλαιον, το καλούμενον Χειρώνιον και ιερόν του Ακραίου Διός. Εδώ, όταν ανατέλλη ο Σείριος, την εποχήν του μεγαλυτέρου καύσωνος αναβαίνουν οι περισσότερον επιφανείς και περισσότερον γηραλέοι εκ των πολιτών, αφού εκλεγούν ενώπιον του ιερέως ενδεδυμένοι καινουρyή πυκνόμαλλα δέρματα προβάτων, τοιούτον είναι συνήθως το ψύχος επάνω εις το όρος» ...

Πομπή λοιπόν από εκλεκτούς και γεροντοτέρους ανεβαίνει στο βουνό. Και η φορεσιά τους χειμερινή ή μάλλον πολική. Κατακαλόκαιρο και να φοράς το «κώδιον του Διός». Δέρμα δηλαδή προβάτου με μακρυά μαλλιά. Τόσο είναι το ψύχος. Ικετευτική πομπή , υποστηρίζουν  άλλοι, προς τον ακραίον Δία, να ρίξη τις βροχές και τούς κεραυνούς του. Όπως κι αν έχη το πράγμα το θέμα είναι σχετικό με τη δροσιά. Τη δροσιά, που χαρίζει το Πήλιο σ’ όσους το επισκεφθούν. Δεν σταματά όμως μέχρις εδώ ο λαογράφος εκείνος της εποχής, ο Ηρακλείδης. Προχωρεί και στη λαϊκή βοτανική και περιγράφει ένα θεραπευτικό βότανο. «Το βότανο αυτό, λέγει, γνωρίζει εν μόνον γένος της πόλεως Δημητριάδος, το οποίον ισχυρίζεται ότι κατάγεται απ’ τον Χείρωνα. Η παράδοσις, περί αυτού κληροδοτείται από πατρός εις υιόν και ούτω το φάρμακον φυλάσσεται μυστικόν, ώστε κανείς άλλος εκ των πολιτών δεν το γνωρίζει. Εκείνοι όμως που γνωρίζουν τα φάρμακα δεν επιτρέπεται να θεραπεύσουν τον άρρωστον επ’ αμοιβή, αλλ’ οφείλουν να πράττουν τούτο δωρεάν». Δωρεάν λοιπόν και η λαϊκή ιατρική στο Πήλιο με τα ντόπια βότανα. Την προσφέρει η μάνα φύσις με τις ανεξάντλητες δυνατότητες.

Αυτά ανιστορεί ο Ηρακλείδης. Και η αλήθεια τους δεν επιδέχεται καμμιά αμφισβήτησι. Δυτικά στο Πλιασίδι έχουν ανασκαφή τα θεμέλια του ναού του Ακραίου Διός, βορεινά δε υπάρχει το άντρο τού Κενταύραυ Χείρωνος.

Αυτό λοιπόν το Πήλιο, που είναι τόσο αγαπητό στη Μυθολογία και που μνημονεύεται από πλήθος συγγραφείς και ποιητάς ζητάει δικαιοσύνη. Τα δασιά του δάση απ’ τις οξυές, οι καστανιές, οι μηλιές, οι κερασιές, οι ελιές και τ’ αμπέλια, οι μυρτιές και οι δάφνες του, οι τερπνότατες κοιλάδες και το δροσερώτατο κλίμα του δικαιωματικά πρέπει να πάρουν και πάλι τη θέσι τους στην καλοκαιρινή ζωή μας, αποτελεί τούτο μια πράξι δικαιοσύνης. Και η δικαιοσύνη επιβραβεύεται πάντα.

                                                                                                      Δ. ΛΑΜΠΑΔΑΡΗΣ

Η Κρήνη του Τοπάλειου Σχολείου (2)

July 15, 2015, 2:35 pm

≫ Next: Αγριά

≪ Previous: Θάλασσα και Πήλιο

$

0

0

Σε μια παλιότερη ανάρτηση μιλήσαμε(ΕΔΩ)για την εικονιζόμενη νεοκλασική κρήνη του Τοπάλειου Σχολείου και το αέτωμα με το όνομα της δωρήτριας Σοφίας Π. Τοπάλη, που είχε αφαιρεθεί(!) 

Η δ/νση του Σχολείου -προς τιμήν της- αποκατέστησε το μνημείο λίγους μήνες μετά τη γνωστοποίηση ! 

Η κρήνη στα 1930

Η κρήνη το χειμώνα του 2014

Η κρήνη σήμερα καλοκαίρι, 16-7- 2015

Αγριά

July 20, 2015, 12:33 am

≫ Next: Παγκυριώτ'κα

≪ Previous: Η Κρήνη του Τοπάλειου Σχολείου (2)

$

0

0

Καλοκαίρι και μια "βόλτα"στη δροσερή Αγριά είναι ό,τι χρειάζεται !!! 

(Από τη συλλογή του ΔΗΚΙ)

Ο Αγιολαυρεντίτης Κων-νος Σακελλαρίδης (ΕΔΩ)  συντάκτης και ιδρυτής της εφημερίδας ΘΕΣΣΑΛΙΑ, γράφει για την Αγριά στο φύλλο της 17ης Οκτωβρίου 1881, λίγο πριν την απελευθέρωση του Βόλου. 

Είναι μια "εικόνα"του επινείου, ίσως η παλιότερη ! Από τότε "έτρεξε πολύ νερό στ'αυλάκι"κι όλοι μας γνωρίζουμε την κωμόπολη και την ανάπτυξή της.

                                                Αντιγραφή σε μονοτονικό με διατήρηση της ορθογραφίας)

"Εν Αγριά τη 15 Οκτωβρίου 1881

Το μικρόν τούτο επίνειον των δύω ευάνδρων κωμοπόλεων Αγίου Λαυρεντίου και Δρακείας το κληθέν υπό των κατοίκων των περιχώρων χωρίων Αγριά, ίσως διότι ενταύθα οι αλιείς ήγρευον πλουσίαν άγραν ιχθύων, είναι αξιάγαστον χωρίδιον παρά την ακτήν ομωνύμου, ορμίσκου και ου μακράν της αρχαίας Δημητριάδος κείμενον. Και αληθώς έχει τι διερχόμενός τις ενταύθα  να θαυμάση, αν είναι ερευνητής και φίλος της φύσεως, ήτις απλούται πέριξ περίπου τριάκοντα λιθόκτιστων οικιών. Ενταύθα η χλόη και το άνθος θάλλει πάντοτε, αι δε ελαίαι, οι αμπελώνες και οι εκ παντοειδών καρποφόρων δένδρων κήποι αποπνέουσι γλυκυτάτην ευωδίαν, ενώ η θαλασσία αύρα δροσερά και αθώα ψαύει τους καρπούς των.

Βεβαίως η Αγριά ένεκα των ολίγων πλησίον αύτης κειμένων ελών καθίσταται, μάλιστα το θέρος, νοσώδης τόπος, και ούτε έχει την θέσιν και την θέαν των Λεχωνίων, ολίγον απώτερον ανατολικώς κειμένης κώμης, ούτε την ωραιότητα και την ευρωστίαν των πηλιωτίδων χωρών. Εν τούτοις αν καθυστερή εις ταύτα κατά το θέρος, σήμερον και τον χειμώνα παρουσιάζει πλεονεκτήματα αξιόλογα ούσα και υγιεινό και ευχάριστος εις κατοικίαν, αφού καθ’ όλον τον χειμώνα βλέπει τις ως εν ανοίξει πέριξ του ανθούσαν την χλόην και θάλλον το άνθος. Eίναι αμφίβολον αν το πάλαι κατά την αρχαιότητα ο ορμίσκος ούτος του Παγασητικού κόλπου ήτο εν χρήσει εις τους ναυτιλλομένους και εμπορευομένους και αν υπήρχε πολίχνιον ή κώμη κατοικημένη εκ των της θετταλομαγνηττκής χερσονήσου κατοίκων, διότι ουδέν ίχνος αρχαίων ερειπίων παρατηρήται ενταύθα και τοις πέριξ, καίτοι τινές ισχυρίσθησαν ότι ώδε ακριβώς έκειτο η Νηλία.

Οπωσδήποτε η Αγριά σήμερον δια την θέσιν της πλησίον μίαν και ημίσειαν ώρα του Βώλου κειμένη και κατοικισθείσα εκ των κατοίκων των δύο κωμοπόλεων της Δρακείας και  του Αγίου Λαυρεντίου θέλει καταστή βαθμηδόν πολίχνη αξιόλογος, διότι ενταύθα εφεξής θα αποθηκεύωνται τα των πέριξ κωμοπόλεων προς εμπορίαν προϊόντα, αντί να μεταφέρωνται ως είθισται νυν, εις τας κωμοπόλεις του Πηλίου εκ των τόπων της παραγωγής και είτα πάλιν να επαναφέρωνται ενταύθα εις φόρτωσιν προς μεταβίβασιν εις άλλους λιμένας.

Το εμπόριον των ελαίων και των ελαιών, όπερ εστί  και το κυριώτατον προϊόν των Πηλιωτών εξάγεται συνήθως εκ των μικρών ορμίσκων των παρά την μεσημβρινήν ακτήν του Πηλίου κειμένων, ήτοι της Αγριάς, των Καλονερών, της Αφήσου, του Χόρτου και της Μηλίνας, οι δε κάτοικοι τα επίνεια ταύτα άτινα δεν μετεχειρίσθησαν άλλοτε, ούτε κατώκησαν εν αυτοίς ένεκα του φοβου των πειρατών και των τούρκων, θέλουσι σήμερον μετά την ένωσιν αυτών μετά της Ελλάδος τα χρησιμοποιήσει ως διαρκείς, είτε ως χειμερινάς αυτών κατοικίας κτίζοντες οικίας και αποθήκας. Πλην δε των κυρίων προϊόντων ούτω, ενταύθα εξάγονται και τα ωραία οπωρικά του Πηλίου, ως τα γνωστά ευώδη μήλα, τα ωραία απήδια, τα κεράσια, τα γεώμηλα και πολλά άλλα είδη, εξαιρέσει των οίνων, οίτινες μεταφέρονται εις Βώλον και ανά πασαν την Θεσσαλίαν, υπό το όνομα οίνοι του Αγίου Λαυρεντίου. 
Υπό την έποψιν ταύτην ως επίνειον εμπορικόν εξεταζομένη η Αγριά κατέχει την πρώτην θέσιν μεταξύ των λοιπών επινείων. Διότι ενταύθα μετακομίζονται τα προϊόντα, πλην των της Δρακείας και των του Αγίου Λαυρεντίου, και τα πλείστα του Αγίου Γεωργίου και του Καραμπασίου και άλλων μικρών κωμών. Δι’ ό και η ελληνική Κυβέρνησις οφείλει προς εύκολίαν του εμπορίου τους σταθμούς τούτους να μη θεωρήση ως επουσιώδεις, αλλ’ ως σημεία τα οποία πρέπει να συστηθώσιν τελωνειακοί σταθμοί ανάλογοι προς τας απαιτήσεις του εμπορίου και της εξασφαλίσεως των δημοσίων συμφερόντων. Ευκταίον θα ήτο ενταύθα, εάν προς την τόσον ωραίαν της φύσεως καλλονήν προσετίθετο και η της τέχνης, ήτοι αν οι έχοντες ιδιοκτησίας εις τα πέριξ ολίγα έλη, τα οποία σχεδόν απεξηράνθησαν νυν, υπεχρεούντο υπό της Κυβερνήσεως ίνα ανοίξωσι τάφρους πηρός αποστράγγισιν των λιμναζόντων υδάτων ότε αληθώς ήθελε εκλίπει το νοσώδες κλίμα και θα καθίστατο ο τόπος ούτος ο άριστος προς συνοικισμόν, αφού φύσει κατ’ ουδέν υστερεί.

Οποίαι τω όντι θα καθίσταντο αι ωραίαι του Πήλιου ακταί προ πολλού, εάν η τουρκική εξουσία προυνόει περί αυτών ουχί να εξοδεύση, αλλά να φροντίση να δώσει τας αναγκαίας οδηγίας και διαταγάς και προ πάντων την ασφάλειαν, καθ’ όσον, ως είρηται, είχον την διάθεσιν και την θέλησιν οι κάτοικοι και απόδειξις η οίκοθεν αυτών φροντίς, αλλά δεν ηδύναντο να χωρήσωσι και προσωτέρω αφ’ εαυτών εκτεθειμένοι όντες εις φυσικούς και επίκτητους κινδύνους.

Εφέτος ένεκα της αφορίας του έτους τούτου ενταύθα μόνον οι έμποροι των ελαιών και των γεωμήλων φαίνονται κινούμενοι, πάσα δε άλλη εργασία δεν υπάρχει ως συμβαίνει κατά τα άλλα έτη της ευφορίας. Το επιόν όμως έτος προμηνύεται εύφορον, διότι ως παρατηρεί τις όλα τα είδη των δένδρων είσί εύρωστα και ευθαλή, ο δε καιρός λίαν υποβοηθηκτικός και κατάλληλος εις την ανάπτυξίν των."

Παγκυριώτ'κα

July 23, 2015, 1:09 am

≫ Next: Μεθώνη και πάλι

≪ Previous: Αγριά

$

0

0

Ιούλιος και τα "παγκύρια"στα πηλιορείτικα χωριά -παρ'όλην την κακή συγκυρία- καλά κρατούν. Βλέπετε, η Αγ. Μαρίνα, ο Αϊ-Λιας, η Αγ. Παρασκευή, ο Αγ. Παντελεήμονας πάντα θα γιορτάζονται εν "τυμπάνω και χορώ"!

Βέβαια πολλοί λένε, πως αυτά σήμερα έχουν ευτελιστεί! Τα ίδια ακριβώς έλεγαν και πριν εκατό χρόνια! Ωστόσο:

εφημερίδα ΚΗΡΥΞ, Βόλος, 1912

Παρακάτω υπάρχουν κάποιες "παγκυριώτ'κες"μουσικές επιλογές. 

Οι δύο πρώτες είναι με νταούλια (εκτελέσεις από Πηλιορείτες μουσικούς)  και οι δύο επόμενες "νεωτερικές"! 

Αυτό, γιατί στα πηλιορείτικα πανηγύρια η αρχή γινόταν (από τις αρχές του περασμένου αιώνα) από τα νταούλια που έπαιζαν διάφορους σκοπούς (ΕΔΩ). 

Μετά ακολουθούσε η λαϊκο-δημοτική ορχήστρα που έπαιζε εκτός των δημοτικών, επίσης λαϊκά, αλλά και ευρωπαϊκά κομμάτια.Τέτοιες ορχήστρες υπήρχαν αρκετές: Γ. Ζήση-Γυφτογιώργη, Θεοχ. Παντίδη, Κων. Ζαχαρά, Αχιλ.Χατζηζήση, Οδ. Σίδερη, Θαν. Γκιόλμα, Ορ. Κατσαγεώργη, Φάμπα, Καραδέμητρου κλπ.  Έτσι:  

Το πρώτο η Rosamunte ή Rosamunta (Γερμανική πόλκα) *  ήταν το αρχικό ανάκρουσμα των περισσότερων ορχηστρών -σε κακή εκτέλεση συνήθως! 

Το δεύτερο είναι η γνωστή -ελληνικότατη- Γιάνκα που χορεύονταν μανιωδώς στις πλατείες τις δεκαετίες 1960 -70!

ΓΑΜΗΛΙΟ (νταούλια)

ΣΑΓΓΑΡΙΟΣ (νταούλια)

ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ (Rosamunde) *

ΓΙΑΝΚΑ    

*  Ευχαριστώ τον αγαπητό κ. Θεόδωρο Γκαβαρδίνα που μου το θύμισε!

Μεθώνη και πάλι

July 27, 2015, 8:55 pm

≫ Next: Ο Μυλοπόταμος

≪ Previous: Παγκυριώτ'κα

$

0

0

Αντιγραφή από το "Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Θεσσαλικών Σπουδών" 

(Αρχαιολογικός Άτλας Θεσσαλίας) και την υποσελίδα "Ν. Μαγνησίας -Μεθώνη"

Ο Μυλοπόταμος

July 31, 2015, 4:29 pm

≫ Next: Ο Μέγα-Σωτήρας στα Κανάλια (2)

≪ Previous: Μεθώνη και πάλι

$

0

0

Καλό μήνα !!

Σήμερα Πρωταυγουστιά του 2015, ας υποδεχτούμε το μήνα με ένα όμορφο κείμενο του Σταύρου Βασαρδάνη, γραμμένο στα 1978. 

Είναι αντιγραφή από το βιβλίο του ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΑΡΓΟΝΑΥΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΕΝΤΑΥΡΩΝ, εκδόσεις ΟΜΗΡΟΣ , Βόλος

Μυλοπόταμος Τσαγκαράδας

Η Μαγιόρκα του Πηλίου

Αν ο Σοπέν και η Γεωργία Σάνδη γνώριζαν τον Μυλοπόταμο της Τσαγκαράδας, πριν από τη Μαγιόρκα, σίγουρα θα έρχονταν εδώ να ζήσουν το γλυκό τους ειδύλλιο. Γιατί στην άγρια και πληθωρική ομορφιά ο Μυλοπόταμος της Τσαγκαράδας μοιάζει με την Μαγιόρκα... Μόνο που η τοποθεσία του Μυλοποτάμου είναι πιο παρθένα και σε καλεί σ’ ένα ειδύλλιο πιο όμορφο απ’ τους ανθρώπινους έρωτες... Σ’ ένα ειδύλλιο ανάμεσα σε σένα και στην ίδια την ομορφιά! Ένας δρόμος ασφαλτοστρωμένος, εφτά χιλιομέτρων, σε οδηγεί από το γραφικό ξενοδοχείο του Ε.Ο.Τ. «Ξ ε ν ί α Τσαγκαράδας», στην ακτή του Μυλοποτάμου. Και όταν πλησιάζεις την πλαζ και ιδείς από ψηλά κάτω στο βάθος την αμμουδιά να τη χαϊδεύει το κύμα του Αιγαίου με τους λευκούς αφρούς του, θαρρείς πως βρίσκεσαι σε τοπίο παραμυθένιο, που το δημιούργησε ο Κύριος για να ξεκουράσει τον ψυχή των θνητών από το άγχος των γήινων πραγμάτων. Ο δρόμος τελειώνει σ’ ένα πλάτωμα, που στέκεται πάνω σ’ ένα πανύψηλο κοφτό βράχο. Εκεί θα παρκάρεις το αυτοκίνητό σου. Και κάτω στο βάθος βλέπεις να σε καλούν για να κάνεις το μπάνιο σου τρεις αμμουδιές. Θα κατεβείς στις αμμουδιές αυτές από τσιμεντένια σκαλοπάτια, γιατί η κλίση του βράχου είναι κοφτή και δεν πηγαίνει δρόμος. Θαρρείς βρίσκεσαι σε αεροπλάνο. Κάθε εφτά οχτώ σκαλοπάτια είναι κι ένα μικρό μπαλκονάκι, όπου μπορείς να σταθείς και να θαυμάσεις το εξαίσιο θέαμα που απλώνεται μπροστά στα μάτια σου. Η δεξιά σκάλα θα σε οδηγήσει στη μιαν αμμουδιά, και η αριστερή, που είναι και μεγαλύτερη (130 σκαλοπάτια), στις δυο άλλες. Οι δυο αμμουδιές του αριστερού μέρους συνδέονται μεταξύ τους με μία μεγάλη τρύπα, σ’ έναν κυκλώπειο θεόρατο βράχο που τις χωρίζει. Η βλάστηση του Πηλίου φτάνει οργιαστική μέχρι κάτω. Αιωνόβια πλατάνια και ασημόφυλλοι ελαιώνες καλύπτουν το χώρο ως τη θάλασσα.

Η ποιότητα της αμμουδιάς μοναδική. Ολοκάθαρη άμμο και μαλακή σαν βελούδο και τα νερά πεντακάθαρα, διαφανή τόσο που, όταν είναι μπουνάτσα, μπορείς να δεις μες στα βαθιά, το βυθό με τα λογής λογής πετράδια του, τη βλάστηση τα ψάρια και όλον τον παράξενο κόσμο του. Χαίρεσαι να κολυμπάς στα πεντακάθαρα αυτά νερά. Κι ακόμη μοναδικός ψαρότοπος για ψαροντούφεκο. Μπορείς να χτύπησεις ανάμεσα στους κοφτούς βράχους συναγρίδες, θεόρατους ροφούς και ό,τι ψάρι επιθυμεί η καρδιά σου.

Κι’ αν πετύχεις μελτέμι πελαγίσιο, το τοπίο παίρνει μιαν ομορφιά άγριου μεγαλείου, με τα θεόρατα κύματα που έρχονται και ξεσπούν πάνω στα κοφτά βράχια. Τότε δεν τολμάς να κολυμπήσεις, γιατί το κύμα θα σε πάρει και θα σε κατρακυλήσει πάνω στην αμμουδιά σαν καρυδότσουφλο. Μπορείς μονάχα να ξαπλώσεις εκεί στην άκρη της αμμουδιάς και να περιμένεις το κύμα ναρθεί να σε σκεπάσει με τους φάρους του.

 Ύστερα θ’ αποσυρθεί και πάλι θα ξανάρθει, πεισμωμένο λες, γιατί δεν κατάφερε να σε ρίξει έξω... Στην αμμουδιά του δεξιού μέρους, υπάρχει στο βράχο μια βαθιά σπηλιά, που σίγουρα ήτανε στα παλιά χρόνια το ενδιαίτημα των Νηρηίδων του Πίνδαρου και του Ευριπίδη, που κατοικούσαν τις ακρογιαλιές αυτές του Πηλίου, κι έβγαιναν μέσ’ από το χύμα... ήχή πεσπεσίη... ακολουθώντας τη λευκόποδη Θέτιδα... Μια νεαρή Ελλήνιδα ποιήτρια που επεσκέφτηκε το καλοκαίρι το Μυλοπόταμο και μπήκε στη σπηλιά, μας είπε πως της φανερώθηκε εκεί η κρυμμένη θεά της γης, η μυστική Κυβέλη. Κατοικεί εκεί για... «ν’ ακούει το κύμα τη μέρα... να βγαίνει τη νύχτα επάνω, ανάμεσα στα σπίτια, ν'αφουγκράζεται από τα κλειστά παραθυρόφυλλα, πούχουν λουλούδια, τις ανάσες των ανθρώπων που κοιμούνται ξένοιαστοι. Να μπορέσει να νοιώσει τον ανασασμό της ζωής, να πιάσει, να γνωρίσει το σφυγμό της...» Τώρα στη σπηλιά του Μυλοποτάμου εκτός από την αρχαία θεά που φανερώθηκε και μίλησε στη μικρή ποιήτρια κατοικούν οι σημερινές... Νηρηίδες, που δεν υπολείπονται στην ομορφιά σε τίποτα από τις... αρχαίες!

Η ίδια η ομορφιά σου παραδίνεται εκεί μπροστά σου να τη χαρείς…

---

Ο Μέγα-Σωτήρας στα Κανάλια (2)

August 5, 2015, 4:49 am

≫ Next: Νταμούχαρη

≪ Previous: Ο Μυλοπόταμος

$

0

0

Εν μέσω θέρους και παραμονή της γιορτής της Μεταμόρφωσης, είπα ν'αναρτήσω-αντιγράφοντάς το-  ένα σχετικό κείμενο του κοντοχωριανού μας ιστοριοδίφη Κώστα Λιάπη (ΕΔΩ)που βρίσκεται στο ογκώδες έργο του «Ο μεγάλος Αϊ-Γιώργης του Πηλίου» Βόλος 1994 και στις σελίδες 335-340. 

Αναφέρεται στο μικρό μοναστηράκι που γιορτάζει και βρίσκεται στην κτηματική περιφέρεια του Αϊ-Γιώργη Νηλείας, τα Κανάλια, ανάμεσα στην Άνω Γατζέα και στον Άγιο Βλάση. 

Σε τούτο το ιστολόγιο υπάρχει παλιότερη περιληπτική δημοσίευση για το ίδιο θέμα (ΕΔΩ).

(Ο ίδιος ο συγγραφέας -όπως αναφέρει σε υποσημείωσή του- έχει δημοσοσιεύσει στο «ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ» 1983, σελ.81-96 την αρχική μελέτη του για τη μονή, απ'όπου και οι φωτογραφίες). 

Ας γνωρίσουμε καλύτερα το απλό κι όμορφο μοναστηράκι που σήμερα έχει αναπλαστεί: 

Η «Μεγα-Σωτήρα»¹

Ανάμεσα στο «Χωριό» και στα «Καλύβια» της Γατζέας, σε μια πανεποπτική όσο και ήμερη φυσική έξαρση του εδάφους²μέσα στη λιόφυτη αγροτική περιοχή που λέγεται «Κανάλια», υψώνεται το παλιό αϊγιωργίτικο μοναστήρι της «Μεταμορφώσεως του Σωτήρος», που στο τοπικό γλωσσικό ιδίωμα λέγεται «Μεγα-Σωτήρα».

Ο χώρος ενάγυρο του μοναστηριού, περισσά γοητευτικός, ήμερος και καταπράσινος, απλώνεται ολούθε κυματιστός και μ’ ένα ανοιχτό «θώρι» που αποκαλύπτει εικόνες με σπάνια βουκολική ομορφιά.

Το πόσο παλιές είναι οι ρίζες τον θρησκευτικού αυτού χτενίσματος, που εδώ κι αρκετά πια χρόνια ανασαίνει βουβό κι εγκαταλειμμένο μέσα στη γραμμένη ερημιά του, δε μας είναι γνωστό, αφού η σκαλισμένη πάνω απ'την κεντρική πύλη του χρονολογία 1841 απλά μας θυμίζει κάποια νεότερη ανακαίνισή του.

Ωστόσο απ’ τον Παπούλια παίρνουμε την πληροφορία ότι, πριν οικοδομηθεί με τη σημερινή του μορφή το μοναστήρι, υπήρχε στον ίδιο χώρο «ερειπωμένη παλαιά μονή, ακμάζουσα επί της βυζαντινής εποχής, ήτις και κατεστράφη το 1310 παρά των Καταλανών»³. Δεν ξέρουμε (όπως και αλλού έχουμε σημειώσει) πόση αλήθεια κρύβεται στον ισχυρισμό αυτό του παλιού αϊγιωργίτη λόγιου, όσον αφορά την παλαιότητα της Μονής.

Εκείνο πάντως που έχουμε ως σίγουρο είναι πως η «Μεγα-Σωτήρα» βρίσκεται ερειπωμένη στο συγκεκριμένο χώρο απ’ το τέλος του 17ου ή τις αρχές τουλάχιστον του 18ου αιώνα.

Κι αυτό διαπιστώνεται έμμεσα από ένα «ιδιοθέλητον και αυτοβούλητον» αφιερωτήριο γράμμα του Χατζηευαγγελινού Ευθυμίου Διαμαντή αλλά κι από ένα μεταφρασμένο τούρκικο χοντζέτι του 1755, που εκδόθηκε στην Αργαλαστή

_________________________

1. Για την ιστορία αυτού του μοναστηριού βλ. Κ. Λιάπη, «Αρχειακά της μονής «Μέγα - Σωτήρα» του μεγάλου Αϊ - Γιώργη του Πηλίου», «Θεσσαλικό Ημερολόγιο», τ. Δ', (και σχετικό ανάτυπο), Λάρισα 1983. Πρβλ. του ίδιου, «Η «Μεγα-Σωτήρα» του Αη-Γιώργη», εφημ. «Η Θεσσαλία» της 8/6/1980 και «Η ιστορία της μονής «Μεγα-Σωτήρα» του Αη-Γιώργη μέσα απ'τα χοντζέτια», στην ίδια εφημερίδα της 17/6/1980.

2. Κι εδώ είναι το περίεργο, γιατί ο γάλλος περιηγητής Alfred Mczieeres (Αλφρέντ Μεζιέρ), περιγράφοντας στο βιβλία του «Mémoires sur le Pélion et l'Ossa (1853)» (= Αναμνήσεις απ'το Πήλιο και την 'Οσσα) την «άγρια φύση» της περιοχής του Αϊ - Γιώργη, την οποία μάλλον την αντικρίζει εκ του μακρόθεν, παρουσιάζει το «τριγυρισμένο από λεύκες μοναστήρι του «Αγίου Σωτήρος» επί μιας προεξοχής που σχηματίζουν οι βράχοι επάνω από μια μεγάλη χαράδρα» (όπ. π., σ. 37). Κάτι που βέβαια δεν ανταποκρίνεται στην πραγματική εικόνα που παρουσιάζει το μοναστήρι. Και το κακό είναι πως στο ίδιο λάθος πέφτει λίγες δεκάδες χρόνια αργότερα κι ο δικός μας Νικόλαος Γεωργιάδης ο οποίος αντιγράφοντας, σ’ αυτό, όπως και σε πολλά άλλα σημεία, το Μεζιέρ, «βρίσκει» και τούτος τη «μονή του Σωτήρος, κειμένη επί τίνος βράχου αποτόμω υπερκειμένου της παραλίας πεδιάδος του Αγίου Γεωργίου» (βλ. Ν. Γεωργιάδη, «Θεσσαλία», όπ. π., σ. 117). Γεγονός βέβαια που σημαίνει πως δεν το επισκέφτηκε κι αυτός το μοναστήρι και πως απλά στηρίχτηκε στις εντυπώσεις του Μεζιέρ, που κι εκείνος το είδε απ’ αλάργα.

3. Γ. Παππόπουλου, όπ. π., σ. 68.

___________________________

από τον περιοδεύοντα ιεροδίκη Λιβαδιάς Μουσταφά Ρεσάτ εφέντη, ακριβώς για να επικυρώσει το παραπάνω αφιερωτήριο .

Τι γράφει στο αφιερωτήριο του ο φιλόθρησκος αϊγιωργίτης Χατζηευαγγελινός², που απ’ ό,τι φαίνεται από τα παραπάνω έγγραφα ήταν ιδιοκτήτης της παραπάνω Μονής πως στα χρόνια που «κάνει βακούφι»³σ’ αυτή όλη την ακίνητη περιουσία του, ο ίδιος είχε ήδη ανακαινίσει τη μονή «ούσαν παλαιάν» και «εις κατάστασιν ερειπιώσεως»⁴ .

Το τελευταίο μάλιστα στοιχείο κάνει τον Παπούλια να γράψει πως η μονή «ανεκαινίσθη εκ βάθρων» απ’ το Χατζηευαγγελινό Διαμαντή, όταν ο ίδιος αποφάσισε να της αφιερώσει όλη την περιουσία του και να ηγoυμενεύσει ο ίδιος σ’ αυτή «κοσμικός ων, έχων μισθωτόν ιερομόναχον», με απώτερο σκοπό η ίδια μονή (κι όσα ανήκαν σ'αυτή) μετά τον θάνατόν του «να μένη αφιέρωμα παρ’ αυτού εις την ημετέραν κοινότητα»⁵.

Ωστόσο η ανακαίνιση και η επαναλειτουργία της μονής απ'τον Χατζηευαγγελινού, πρέπει να είχε προηγηθεί, και μάλιστα κατά πολύ της δωρεάς του ίδιου. Κι αυτό φαίνεται πάλι μέσα απ’ τα παραπάνω έγγραφα, όπου ο ίδιος ο Χατζηευαγγελινός συμπεριλαμβάνει την προς τη μονή δωρεά του κι όλα τ’ ακίνητα που είχαν ήδη αφιερωθεί σ’ αυτή από άλλους φιλόθρησκους αϊγιωργίτες, πριν από αρκετά, προφανώς, χρόνια.

Το ότι εξάλλου η ανακαίνιση της μονής απ’ το Χατζηευαγγελινό πρέπει να προηγήθηκε κατά πολύ απ’ την εποχή που ο ίδιος έκανε την παραπάνω δωρεά του (1755), αποδείχνεται έμμεσα κι απ’ το γεγονός ότι στα 1764, όταν πια ο δωρητής είχε πεθάνει κι η μονή είχε περιέλθει στο «κοινόν της χώρας», ζητήθηκε απ'τους κατοίκους του Αϊ-Γιώργη η άδεια του Βοεβόδα Αργαλαστής Γιουσούφ Σουλεϊμάν για μια νέα επισκευή της «Μεγα-Σωτήρας», «επειδή ένεκα της παρελεύσεως του χρόνου αι εν λόγω οικοδομαί (της μονής) παλαιωθείσαι ήρχισαν να καταπίπτωσιν». Άδεια που δόθηκε τότε στους κατοίκους του Αϊ-Γιώργη, «υπό τον όρον του να τηρήσωσιν αμετάβλητον το σχήμα και τας διαστάσεις (της μονής)»⁶.

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Ότι η «Μεγα-Σωτήρα» ανακαινίστηκε από το Χατζηευαγγελινό πολύ πριν πλουτιστεί απ’ αυτόν με όλη την ακίνητη περιουσία του. Πότε; Πιθανότατα στο τέλος του 17ου ή στις αρχές του 18ου αιώνα. Που, κοντολογίς, επίσης σημαίνει πως το παρελθόν της μονής αυτής είναι ακόμα μακρύτερο και χάνεται στο βάθος του χρόνου.

______________________________

1. Και τα δυο φυλάγονται στο αρχείο της Κοινότητας του Αϊ-Γιώργη. Το κείμενο δε του δεύτερου απ'αυτά (μεταφρασμένο στα 1901 απ’ τον Κ. Ζ. Λιβανό) περιλαμβάνεται στο παράρτημα των εγγράφων (μοναστηριακά έγγραφα, αριθ. Ι) που υπάρχει στο τέλος της παρούσης μελέτης.

2. Ο Χατζηευαγγελινός Διαμαντή ήταν γόνος μιας από τις πιο πλούσιες κι αρχοντικές οικογένειες του Αϊ-Γιώργη, που είχε συχνά εμπορικά πάρε-δώσε με την Πόλη. Ο ίδιος ο Χατζηευαγγελινός, όπως δείχνει και τ’ όνομά του, είχε ευτυχήσει να ταξιδέψει ως προσκυνητής στους Αγίους Τύπους, όπου κι είχε βαφτιστεί στον Ιορδάνη.

3. Δηλαδή αφιερώνει.

4. Αυτό αναφέρεται στο παραπάνω χοντζέτι.

5. Γ. Παππόπουλον, όπ. π., σσ. 6Κ - 69.

6. Το τούρκικο τούτο έγγραφα, μεταφρασμένο κι αυτό απ’ τον Κ. Ζ. Λιβανό στα 1901, βρίσκεται στο αρχείο της Κοινότητας του Αϊ-Γιώργη. Το ίδια μπορεί ο αναγνώστης τούτης της μελέτης να το βρει και να τα διαβάσει  παράρτημα των εγγράφων (μοναστηριακά, αριθ. 2).

     _____________________________

Και φυσικά επίμονα προκύπτουν εδώ τα ερωτήματα πόσο τελικά μακρύ ήταν αυτό το παρελθόν της «Μεγα-Σωτήρας», και πώς τελικά η ίδια περιήλθε στην ιδιοκτησία του φιλόθρησκου αυτού αϊγιωργίτη;

Κι όσον αφορά βέβαια το πρώτο ερώτημα η απάντηση είναι μάλλον αδύνατη. Για το πώς όμως ο Χατζηευαγγελινός έγινε κάτοχος της μονής, μπορούμε με σχετική ασφάλεια να υποθέσουμε πως ο ίδιος κληρονόμησε τα χαλάσματά της απ'τους προγόνους του, όταν αυτοί, άγνωστο πότε και από πού προερχόμενοι, ιδιοποιήθηκαν την γύρω «υλομανή» περιοχή, κάνοντας χρήση του παλιού γνωστού δικαιώματος κτήσης.

Κι αυτό διαπιστώνεται απ’ το γεγονός ότι τα κτήματα που περιέβαλλαν τη μονή, όταν έγινε το παραπάνω αφιέρωμα, ανήκαν στον αφιερωτή Χατζηευαγγελινό κι όχι στην ίδια τη μονή ή στην Κοινότητα του Αϊ-Γιώργη. Αυτό άλλωστε αποδείχνεται κι απ'το γεγονός ότι η Κοινότητα, που τελικά βέβαια, και μετά το θάνατο του Χατζηευαγγελινού, έγινε κάτοχος και της μονής και της αφιερωμένης σ’ αυτή περιουσίας, ανακήρυξε πολύ αργότερα κι οπωσδήποτε καθυστερημένα το Χατζηευαγγελινό ως μεγάλον ευεργέτη της.

Αλλά μια κι ο λόγος μας στέκεται ακόμα στο Χατζηευαγγελινό και στις ευεργεσίες του, ας δούμε ποια ήταν η όλη προσφορά του στη «Μεγα-Σωτήρα», μέσα πάντα απ’ τα αναφερόμενα παραπάνω έγγραφα.

Απ’ ό,τι, λοιπόν, φαίνεται τόσο απ’ το αφιερωτήριο όσο κι απ’ το χοντζέτι του 1755, ο Χατζηευαγγελινός όταν αποφάσισε να ανακαινίσει την παλιά μονή

_______________________

    1.  Αυτό έγινε με την από 23/Ι 1/1407 πράξη του δημοτικού συμβουλίου Νηλείας.

_______________________

και να αφιερωθεί σ'αυτή, δεν περιορίστηκε μόνο ν’ αναστυλώσει το παλιό καθολικό της αλλά ανέγειρε σχεδόν εκ βάθρων και όλο το συγκρότημα των γύρω απ’ αυτό «ένδεκα ανωγείων κελλίων, μετά των κατωγαίων αυτών».

Ο ίδιος αργότερα, με το αφιερωτήριο του γράμμα, χάρισε στη μονή συνολικά 17 κομμάτια ακίνητα (λιοπερίβολα, μωρεοπερίβολα, αμπέλια, αγρούς κλπ., καθώς, και το ανήκον στον ίδιο μισό μαγαζί της πλατείας του Αϊ-Γιώργη), «μεθ'όλων των εν τη μονή οικοδομών και των εν αυτή κινητών (μιας καρούτας, μιας κάδης, πιθαριών, χάλκινων και αργυρών αγγείων, κλινοστρωμνών, σκεπασμάτων, σιδηρών εργαλείων και άλλων πραγμάτων), όπως το εισόδημα αυτών λαμβάνεται και χρησιμεύη προς διατροφήν των εν αυτή μοναχών, των επισκεπτών και προσκυνητών αυτής και των πενήτων».

Και βέβαια εννοείται ότι μετά το θάνατο τον Χατζηευαγγελινού, που πρέπει να συνέβη γύρω στα 1760, τόσο η μονή όσο και όλα αυτά τα κινητά και ακίνητά της περιήλθαν στην ιδιοκτησία του « κοινού της χώρας», δηλαδή στην Κοινότητα του Αϊ-Γιώργη, όπως έγινε και με την περίπτωση της μονής των Ταξιαρχών.

Και είναι η Κοινότητα του Αϊ-Γιώργη που φροντίζει πια για τη λειτουργία κι αυτής της μονής, μεριμνώντας για την κτιριακή της επάρκεια και τη στελέχωσή της με ενοικιαστές ηγουμένους.

Έτσι στα κατοπινά χρόνια της Τουρκοκρατίας βλέπουμε δυο τουλάχιστον ανακαινίσεις της «Μεγα-Σωτήρας», μια στα 1764, για την οποία έγινε παραπάνω λόγος, και μια στα 1841, ενώ κι αργότερα, στα χρόνια του ρωμαίικου και μέχρι πρόσφατα, αλλεπάλληλες υπήρξαν οι μικροεπεμβάσεις της κοινοτικής αρχής για τη συντήρηση και την καλή κτιριακή κατάσταση και τούτης της μονής, παρ’ όλο που η ίδια, εδώ και αρκετές δεκάδες χρόνια, έπαψε να λειτουργεί.

Κι ενώ αυτά γνωρίζουμε για την παλιά λειτουργία της μονής, αγνοούμε τους ιερομόναχους και τους λοιπούς και τους μοναχούς που πέρασαν απ’ αυτή, ως κοινοτικοί ενοικιαστές, τουλάχιστον ως το 1865.

Τη χρονιά όμως αυτή η μονή νοικιάστηκε απ’ την Κοινότητα στον ιερομόναχο Νεόφυτο, που, όπως είδαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο, ήταν ως την ίδια χρονιά ηγούμενος της επίσης αϊγιωργίτικης μονής των Ταξιαρχών.

Απ’ ό,τι δε μαθαίνουμε απ’ το ενοικιαστήριο που συντάχθηκε τότε ανάμεσα στην Κοινότητα και στο Νεόφυτο, και που επικυρώθηκε απ’ τον τότε μητροπολίτη Δημητριάδος Δωρόθεο (1856 1870)¹, ο «ειρημένος» ιερομόναχος ενοικίασε από την Κοινότητα τη μονή, με όλα τα παλιά κτήματά της, που τα διαχειριζόταν αυτή τα χρόνια (όπως κι εκείνα της μονής των Ταξιαρχών) η Εφορεία των Σχολών του χωριού, αντί του ποσού των 7.500 γροσίων το χρόνο. Η εκμίσθωση στον ιερομόναχο Νεόφυτο της «Μεγα-Σωτήρας», με όλη την ακίνητη περιουσία που της κληροδότησε εκατό και πλέον χρόνια νωρίτερα ο μακαρίτης Χατζηευαγγελινός, κράτησε ως το 1882, χρονιά κατά την οποία, σύμφωνα με τον Παπούλια², πέθανε ο Νεόφυτος.
______________________________________

1. Φυλάγεται κι αυτό στο αρχείο της Κοινότητας. Το ίδιο περιλαμβάνεται (ΠΟ παράρτημα των μοναστηριακών εγγράφων (αριθ. 6) της παρούσας μελέτης.

2. Γ. Παππόπουλου, όπ. π., σ. 69.

________________________________________

Ο μακαρίτης ηγούμενος ίσως να προαισθάνθηκε το τέλος του, γιατί λίγο πριν πεθάνει έλυσε τη συμφωνία του με την Κοινότητα και παρέδωσε σ αυτή το μίσθωμα. Η σχετική δε πράξη, με ημερομηνία 12 Οκτωβρίου 1882, περιέχεται στο ίδια συμφωνητικό της μίσθωσης κι είναι γραμμένη πλάγια ανάμεσα στη 2η και στην 3η σελίδα με κοκκινωπή μελάνη².

Ο επόμενος και τελευταίος ενοικιαστής της «Μεγα-Σωτήρας» ήταν για ένα σύντομο διάστημα γύρω στα 1894 ο μοναχός Ευγένιος Ευσταθίου, πνευματικό τέκνο του ηγουμένου της Μονής Ταξιαρχών Γαβριήλ, με τον οποίον ήρθε αργότερα σε δικαστική αντιδικία η Κοινότητα του Αϊ-Γιώργη για το χτήμα του τούρκου Νταλίλ Καραπιπέρη, που είχε αγοράσει ο Γαβριήλ για λογαριασμό των πνευματικών του τέκνων Ευγενίου και Ακακίου και που το διεκδικούσε και η Κοινότητα³.

Από τότε κι ύστερα η «Μεγα-Σωτήρα» με τα χτήματά της δεν ξανανοικιάστηκε σε μοναχούς, μετά δε και το θάνατο του ηγούμενου της μονής των Ταξιαρχών Γαβριήλ και τη συνακόλουθη λύση του ενοικίου κι αυτής της μονής, ιερουργούσε, όπως ήδη αναφέρθηκε και στο προηγούμενο κεφάλαιο, και στις δυο μονές, ο ίδιος έμμισθος κοινοτικός ιερέας. Το καλοκαίρι στη μονή των Ταξιαρχών, το χειμώνα στη «Μεγα-Σωτήρα».

Κι αυτό, ειδικά για τη «Μεγα-Σωτήρα», ως το 1950, που αποχώρησε απ'αυτή και τη μονή Ταξιαρχών κι ο τελευταίος έμμισθος ιερέας, ο παπα -Ηλίας Μουλατζίκος. Γιατί, όταν διορίστηκαν αργότερα στις δυο αναφερόμενες παραπάνω κοινοτικές μονές ως ιερείς οι ιερομόναχοι ηγούμενοι της μονής Αγίας Τριάδας Εφραίμ και Σάββας, ελάχιστες ήταν οι φορές που λειτούργησαν σε τούτο το μοναστήρι.

Έτσι η μονή της «Μεγα-Σωτήρας» μένει ουσιαστικά έρημη απ’ το 1950. Μόνη μέσα στην ερημιά της -καθώς ρήμαξε σιγά-σιγά κι ο γύρα μικρός αλλοτινός οικισμός των Καναλίων- και βαριά πια βλαμμένη απ'τις σφυριές του χρόνου και των στοιχείων της φύσης, μένει από τότε αλειτούργητη, μ’ εξαίρεση το βράδυ μάθε παραμονής της γιορτής της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, που έρχεται και χάνει το Μέγα Εσπερινό και την Αρτοκλασία ο ιερέας της εκκλησιάς του Αγίου Γεωργίου, στην ενορία τον οποίου έχει υπαχθεί στα τελευταία χρόνια και τούτη η μονή.

Κάναμε παραπάνω μια όσο γινόταν πιο πλατιά αναφορά στην ιστορία του παλιού τούτου αϊγιωργίτικου μοναστηριού και για να ολοκληρώσουμε πρεπούμενα την παρουσίασή του ας σημειώσουμε εδώ και κάποια στοιχεία από την οικοδομική του συγκρότηση και τον κειμηλιακό του εξοπλισμό. Και πρώτα-πρώτα να πούμε πως το λιθόκτιστο κι ασβεστωμένο καθολικό της Μονής, που κυριολεκτικά ασφυκτιά μέσα στο οικοδομικό τετράγωνο που την περιζώνει, είναι μια μικρή μονόκλιτη βασιλική, που μαζί με το κολλημένο σ’ αυτή παρεκκλήσι της έχει διαστάσεις 7,85 Χ 5,05 μ.

____________________________

1. Πάντως στην ουσία τα κτήματα της Μονής τα διαχειριζόταν τότε η Εφορεία των Σχολών του Αϊ-Γιώργη, για να εξασφαλίζει τους πόρους λειτουργίας των τριών σχολείων της «χώρας». Κι αυτό διαπιστώνεται κι απ'τον Εσφιγμενίτη στα 1887, όταν βρίσκει το χωρίς μοναχούς πλέον μοναστήρι του Σωτήρος να έχει «πολλά κτήματα» και να «διευθύνεται υπό της εφορείας» (βλ. Ζ. Εσφιγμενίτη, «Ημερολόγιον η Φήμη», όπ. π., σ. 146).

2. Βλ. παράρτημα εγγράφων, όπ. π. 3. Βλ. κεφάλαιο «Στη δύση του 14ου αιώνα», σελ.109, σημ. 4.

___________________________________

Το ίδιο δεν έχει ούτε πρόναο ούτε νάρθηκα, απλά μπαίνει κανείς σ’ αυτό ή στο παρεκκλήσι από δυο μικρές θύρες που βρίσκονται στο δυτικό ντουβάρι.

Στο ίδιο «πανί» υπάρχει μια κόγχη πάνω απ'τη Αύρα του Κυρίως ναού, όπου είναι ζωγραφισμένη η Μεταμόρφωση του Σωτήρος και πάνω απ’ αυτή ένα μικρό παραθύρι. Ένα πιο μεγάλο εξάλλου παράθυρο υπάρχει κι αριστερά από την πόρτα του παρεκκλησιού.

Το πιο χαρακτηριστικό όμως οικοδομικό στοιχείο του καθολικού είναι η στέγη του, ένας ψηλός πλακοσκεπαστός «κουμπές» που εξέχει απ'όλο το οικοδομικό συγκρότημα του μοναστηριού. Εσωτερικά εξάλλου το καθολικό δεν έχει σήμερα τίποτε το αξιόλογο, καθώς δεν υπάρχει στους τοίχους αγιογραφικός διάκοσμος και οι παλιές καλές φορητές εικόνες έχουν από χρόνια «κάνει φτερά» ή έχουν καταστραφεί από το νερό που μπήκε απ'την καταστραμμένη απ’ τους σεισμούς του 1955 στέγη, πριν βέβαια αυτή επισκευαστεί.

Σημειώνουμε, τέλος, πως το ξύλινο κι ασκάλιστο τέμπλο του ναού είναι κι αυτό ευτελούς αξίας, με κάποια αραιά έγχρωμα διακοσμητικά μοτίβα.

Εκείνο όμως που κυρίως εντυπωσιάζει στη «Μεγα-Σωτήρα» είναι το όλο οικοδομικό της συγκρότημα, και κυρίως το αθωνικού τύπου διώροφο οικοδομικό της τετράγωνο γύρω απ’ το καθολικό της. Ένα τετράγωνο τοιχογυρισμένο, με πλευρές 17 μόλις μέτρων και με ψηλά ως 5 μέτρα ντουβάρια. Ο επισκέπτης έχει την εντύπωση πως αντικρίζει ένα μικρό αλλοτινό κάστρο, καθώς μάλιστα βρίσκεται μπροστά σε μια μεγάλη αψιδωτή καστρόπορτα στη δυτική πλευρά του οχυρού αυτού τετραγώνου. Και θα έμενε ίσως μ’ αυτή την εντύπωση αν δεν υπήρχαν τα δυο θεόρατα κυπαρίσσια της μονής και το στενό, επίσης αψιδωτό και συνεχόμενο στο ντουβάρι, καμπαναριό της, πάνω ακριβώς απ’ τη μεγάλη μοναστηρόπορτα. Είναι φανερή, απ’ την πρώτη ματιά, η οχυρή οικοδομική συγκρότηση του παλιού μοναστηριού. Κι απόλυτα δικαιολογημένη αν σκεφτεί κανένας τους κινδύνους που διέτρεχε η μονή και οι «ενοικούντες εν αυτή» στα αλλοτινά και ληστοκρατούμενα χρόνια της ακμής της. Και βέβαια όπως συνηθίζεται απ’ τη μέσα μεριά του ντουβαριού που περικλείει τούτο το οχυρωματικό τετράγωνο βρίσκονταν κάποτε τα «ένδεκα ανώγεια κελλία» για χρήση των μοναχών και των επισκεπτών της μονής. Και λέω «βρίσκονταν» γιατί σήμερα, και μετά την τελευταία επισκευή των όσων σώζονταν ακόμα, επισκευή που έγινε πριν από αρκετά χρόνια, ελάχιστα υπάρχουν, κι αυτά σε πολύ κακή κατάσταση και μόνο στη δυτική και στη νότια πλευρά του τετραγώνου.

Πόσο θ’ αντέξουν κι αυτά και το καθολικό της μονής κάτω απ'την αδυσώπητη και καταλυτική πίεση του χρόνου και όντας χωρίς τη ζεστασιά της ανθρώπινης παρουσίας;

Ο γράφων πολύ φοβάται πως το τελεσίγραφο του χρόνου είναι ανέκκλητο για την από χρόνια έρημη κι εγκαταλειμμένη μονή. Και πως για τη «Μεγα-Σωτήρα» δε θα υπάρξει ...σωτηρία. Εκτός πια κι αν συμβεί κανένα μέγα θαύμα που θα «μεταμορφώσει» την καταρρέουσα σήμερα μονή της Μεταμορφώσεως σε μια νέα ζωντανή κυψέλη μοναχικής ζωής. Όπως έγινε και με τη μονή των Ταξιαρχών...

Τα μοναστηριακά έγγραφαπου αναφέρονται παραπάνω, από το ίδιο βιβλίο σελ. 452-455 & 461-463: 
- Ξεφύλλισμα και ανάγνωση (ΕΔΩ) 

- Διάβασμα και λήψη (ΕΔΩ) 

Νταμούχαρη

August 10, 2015, 2:08 pm

≫ Next: Νέος Απόστολος -πίστη

≪ Previous: Ο Μέγα-Σωτήρας στα Κανάλια (2)

$

0

0

Μεσούντος του Θέρους και της ραστώνης του και αναμένοντας τη γιορτή της Παναγίας, ένα ακόμη όμορφο κείμενο του Σταύρου Βασαρδάνη, γραμμένο στα 1978. 

Είναι από το βιβλίο του ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΑΡΓΟΝΑΥΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΕΝΤΑΥΡΩΝ, εκδόσεις ΟΜΗΡΟΣ , Βόλος 

(Αντιγραφή των σελ.74-77 σε μονοτονικό, χωρίς αλλαγές στην ορθογραφία)

ΝΤΑΜΟΥΧΑΡΗ

(Το Σαν Μικέλε του Πηλίου)

Μια από τις πιο γραφικές ακτές του ανατολικού Πηλίου είναι το λιμανάκι της Νταμούχαρης. Στην Νταμούχαρη μπορείς να πας από την Τσαγκαράδα ή από το Μούρεσι. Η κάθοδος από την Τσαγκαράδα, από το καλντερίμι, είναι μεγαλειώδης από απόψεως φυσικών καλλονών και θέας. 
Απέχει μιαν ώρα με το πόδι. Ελάτε αν θέλετε να κάνουμε μαζί αυτόν τον περίπατο, αξίζει τον κόπο. Μόνο πρέπει να ξεκινήσουμε πρωί για να ιδούμε την ανατολή τον ήλιου από τη Βίγλα. Η ανατολή του ήλιου, καθώς τη βλέπεις από τη ράχη της Βίγλας κατηφορίζοντας για την Νταμούχαρη, είναι κάτι πού γιομίζει ομορφιά την ψυχή και φτάνει ως την κατάνυξη. Και τότε δικαιώνεις τους αρχαίους προγόνους που ελάτρεψαν τον ήλιο για θεό: Στην αρχή ο ορίζοντας παίρνει ένα λευκό ρόδινο χρώμα απαλό. Είναι η ροδοδάκτυλη ηώς που προαναγγέλλει την εμφάνιση του θεού του φωτός... Σε λίγο το χρώμα γίνεται πιο φωτεινά κόκκινο και ξεπροβάλλει η πύρινη σφαίρα... Είναι ο Φοίβος (φωτεινός) Απόλλων, ο Θεός του φωτός που προβάλλει στη γη με το άρμα του, να σκορπίση τη χαρά, την ομορφιά, το φως. Ολόκληρος ο ορίζοντας της ανατολής κι’ η θάλασσα πνίγονται στο φως και στα χρώματα... Τα πουλιά μέσα στις φυλλωσιές υμνούν την ανατολή... Όλα τα ζωντανά πλάσματα χαιρετούν τον ήλιο που ανατέλλεις... 
Ύστερα σιγά σιγά η αποθέωση αυτή των χρυσoρόδινων χρωματισμών και της ομορφιάς υποχωρεί... Ο ήλιος τώρα έχει ανέβει στον ορίζοντα και δεν μπορείς να τον κοιτάξης με γυμνό μάτι... Μπορούμε κι’ εμείς να ξεκινούμε από τη Βίγλα και να συνεχίσουμε την κάθοδό μας προς την Νταμούχαρη... εδώ η κλίση από το καλντερίμι γίνεται φοβερή, τόσο που σου προκαλεί δέος... Αν είσαι καβάλλα σε ζώο, ο αγωγιάτης ή θα σε κρατά σερνάμενο ή θα σε συμβουλεύση να κατεβής με τα πόδια... Κάτω στο βάθος, μπροστά στα πόδια σου, απλώνεται η αμμουδιά της παλαιάς Νταμούχαρης, πού φαίνεται από ψηλά ασπριδερή και δεν θέλεις πολύ για να αχνοϊδής τις νεράιδες του Ευριπίδη να χορεύουν πιασμένες από το χέρι καλό χορό, κρούοντας στη γης τα ωραία λευκά πόδια τους με τα αργυρά σαντάλια... Καθώς τις είδε ο ποιητής να χορεύουν στο γάμο του Πηλέα και της Θέτιδος. 
Τώρα πια κατεβαίνουμε το μεγάλο καγκιόλι, που είναι το τελευταίο και το πιο απότομο. Περνούμε το γεφυράκι και σε λίγο είμαστε στην Νταμούχαρη... Η αμμουδιά είναι ολοκάθαρη, στρωμένη με κάτασπρες στρογγυλές πέτρες... Τα νερά γαλάζια... Ένα καθαρό ζαφείρινο γαλάζιο, με εκπληκτική διαφάνεια. Όταν είναι μπουνάτσα, μπορείς να πάς μέσα στα βαθιά και να κοιτάς ολοκάθαρα το βυθό με όλο τον κόσμο των ψαριών, των θαλασσίων φυτών, των πετραδιών του... Χαίρεσαι να κολυμπάς στα πεντακάθαρα νερά της Νταμούχαρης... και τώρα πού τέλειωσες το μπάνιο σου, μπορείς να περάσης στο συνεχόμενο πλαϊνό λιμανάκι, για να απολαύσης το γεύμα κάτω από τη δροσερή σκιά της κληματαριάς του κύρ Στέργιου. 
Ψάρι της ώρας, μόλις το πιάσανε στο παραγάδι, ζωντανό ακόμα. Τυρί φρέσκο, πρόβειο και μαύρο μπρούσκο κρασί πηλιορείτικο... 
Η Νταμούχαρη έχει πολλά κτίρια μεγάλα, υπολείμματα παλιάς εποχής της ακμής του λιμανιού. Γιατί το λιμάνι αυτό άκμασε στα παλιά χρόνια. Ήτανε το επίνειο των χωριών του ανατολικού Πηλίου, απ’ όπου γινόταν όλο το εμπόριο του ακμαίου τότε πληθυσμού του Πηλίου. Μικρά Ασία, Ρουμανία, Ρωσία. Η Νταμούχαρη είναι το μοναδικό ασφαλές λιμάνι σ’ όλη τον τραχειά και αλίμενη αυτή πλευρά του ανατολικού Πηλίου. Πολλοί αρχαιολόγοι θέλουν να πουν πως εκεί κοντά ήταν αι αρχαίαι Μύραι. Όταν πέφτουν τα πελαγήσια μελτέμια και οι τραμουντάνες στο ανατολικό Αιγαίο, τα καΐκια αυτού πάνε και απαγκιάζουν... Η Νταμούχαρη αν επικοινωνούσε με αμαξιτό δρόμο με το κύκλωμα του Πηλίου, θα μπορούσε να γίνη σένα λιμάνι άπ’ το οποίο θα διοχετεύονταν άπ’ ευθείας στο Πήλιο τουρίστες με βαπόρια. Θα μπορούσε δηλαδή να γίνη το λιμάνι του Πηλίου από την ανατολικό πλευρά... Από απόψεως τόπου, το λιμανάκι είναι ένα γραφικό τοπίο γιομάτο ομορφιά και ρομαντισμό. Είναι μια βαθειά εσοχή της θάλασσας, που την περιβάλλουν γύρω γύρω ψηλοί βράχοι, κοφτοί, απότομοι, που ωστόσο το εύφορο χώμα του Πηλίου κατάφερε να δημιουργήση ανάμεσά τους μια βλάστηση αξιόλογη. Στη μια πλευρά τού λιμανιού, τη δεξιά, είναι ένα μεγάλο πέτρινο κτίριο, που σήμερα είναι το πανδοχείο του κυρ-Στέργιου, μα που στα παλιά τα χρόνια στέγασε μιαν ιστορία ρομαντική. Αν θέλετε μπορώ να σας διηγηθώ την τρυφερή αυτή ιστορία.

Λοιπόν, το αρχοντικό αυτό, καθώς μας το βεβαιώνει μια μαρμάρινη πλάκα που είναι εντοιχισμένη ως σήμερα, είναι Cleopatra's miramare. Το σπίτι της Κλεοπάτρας. ΚαιτοέχτισεοΙ. Vainopoulos captain of Brit R. Navy. Ο κάπταιν Βαϊνόπουλος, λοιπόν, γυρίζοντας με τα καράβια του τις θάλασσες, ερωτεύτηκε την Κλεοπάτρα, μια κόρη από παλιά αριστοκρατική ρουμανική οικογένεια. Και μια σεληνοφώτιστη νύχτα την επήρε με το καράβι του την καλή και την έφερε στην Νταμούχαρη. Λένε πως η Κλεοπάτρα ήτανε πολύ ωραία και πώς ο κάπταιν την εζήλευε και την είχε κλεισμένη στο μεγάλο αυτό πέτρινο σπίτι. Ο καπετάνιος ταξίδευε στις μακρινές Θάλασσες και η ωραία Κλεοπάτρα την καρτερούσε μόνη στο πέτρινο σπίτι... Το πάθος του καπετάνιου για την αγαπημένη ήτανε μεγάλο, τυραννικό, απόλυτο. Η τρυφερή Κλεοπάτρα δεν το άνθεξε και πέθανε ένα μελαγχολικό δειλινό από μαρασμό. Ο καπετάνιος έθαψε την αγαπημένη του στην αντικρινή μεριά του λιμανιού, όπου ο τάφος της υπάρχει ως τα σήμερα. Αυτή είναι η μικρή ιστορία της Νταμούχαρης... Μια ιστορία που άρχισε με τον έρωτα στη μια άκρη και τέλειωσε στην άλλη πλευρά του λιμανιού κάτω από μια μαρμάρινη πλάκα, όπου φυτρώνουν σήμερα επάνω της αγριολούλουδα με χαρούμενα χρώματα... Και πλάι στη φυλλωσιά κελαηδούν τ’ αηδόνια την άνοιξη για να μας πουν πως έτσι τελειώνουν ύλες οι ανθρώπινες ιστορίες. όποιες κι’ αν είναι, είτε μικρές είτε μεγάλες.

Στην άκρη άπ’ το δεξιό βραχίονα υψώνεται ένας κοφτός βράχος και στην κορφή του είναι λείψανα από παλιό φρούριο. Είναι το Κάστρο, καθώς το αποκαλούν οι ντόπιοι. Ανεβαίνοντας στην κορφή του κάστρου, έχεις ψηλά τη θέα του Αιγαίου, μια θέα μεγαλειώδη. Τα βράχια είναι κοφτά, απότομα και στο βάθος σπάζουν αφρίζοντας τα κύματα, σαν τα δέρνουν οι άνεμοι με βουή και αντάρα... Και φτάνει ως πάνω σε σένα ο αχός. Και οι λευκοί γλάροι, με σίγουρο πέταγμα, πετούνε πάνω στ’ αφρισμένα κύματα από κορφή σε κορφή, αγγίζοντας θαρρείς τις κορφές τους με τα λευκά φτερά. Η εικόνα είναι από κείνες πού κάνουν τον ψυχή να γεμίζη από ελαφράδα και ν’ αναζητά φτερά και πετάγματα. Σου έρχεται στο νου το Σαν - Μικέλε, καθώς το περιγράφει ο Άξελ Μούντε στο ξακουστό «Χρονικό του». Οι τόποι αυτοί όπου κατοικεί η ομορφιά, είναι οι τόποι που λαχταρά κάθε ανθρώπινη ψυχή να χτίση το Σαν Μικέλε της...

Νέος Απόστολος -πίστη

August 15, 2015, 10:45 am

≫ Next: Πλάτανος (1)

≪ Previous: Νταμούχαρη

$

0

0

Απολυτίκιον Ήχος γ’ -Θείας πίστεως. Θείον βλάστημα της Θεσσαλίας, νέον καύχημα της Εκκλησίας, ανεδείχθης Νεομάρτυς Απόστολε, υπὲρ Χριστού γαρ αθλήσας στερρότατα, της ευσέβειας την δόξαν ετράνωσας. Αλλά πρέσβευε Κυρίω τω Σε δοξάσαντι, δωρήσασθαι ημίν το μέγα έλεος.

Η ΚΑΤΕΡΙΝΑΚΟΡΡΕ - ΖΩΓΡΑΦΟΥ στο βιβλίο-λεύκωμα «ΠΗΛΙΟ -ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ: ΘΕΑΤΕΣ ΚΑΙ ΑΘΕΑΤΕΣ ΟΨΕΙΣ» (2τόμοι), Ι.Μ.Ε. 2013,αναφέρεται στο Πήλιο μέσα από παλιές φωτογραφίες και μαρτυρίες παλιότερων κατοίκων (του πρωτογενούς, αδημοσίευτου υλικού του Σπουδαστηρίου Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών).

Εδώ, γίνεται λόγος για την μεγάλη πίστη προς τον Άγιο Απόστολο το Νέο (δείτε κι ΕΔΩ), που γιορτάζει αύριο, από μια Λεχωνίτισσα:   

Μεγάλη είναι η πίστη, όχι μόνο στα Λεχώνια, αλλά και στη γύρω περιοχή, στη θαυματουργική διάσταση του Αποστόλου του Νέου.

 Η Σοφία Ραφτογιάννου* θα μιλήσει «για τα οράματα και τα θάματα»...

Η Νέος έφκιασε πολλά θαύματα, το λέω κι'αλαφιάζομαι (ενν. «ανατριχιάζω»), απ'τα παλιακά τα χρόνια και στο θ'κό μας το χωριό. Μια βραδυά, φλάγαν σκοπιά η εθνοφρουρά, εδώ σαπάν'. Ακούνε βήματα οι στρατιώτες, γιαλούσαν πριν και βλαστ’μάγαν κι ένας λέει αλτ! Τα βήματα δε σταματούσαν. Βλαστήμ’σε πάλι η στρατιώτ'ς τον Άγιο, και τότε κάποιος τον μπάτσ’σε και τ'πήρε τ’ όπλο. Ήταν η Αγιος, μεγάλη η χάρη Τ'.

Ηγώ, κορτσάκι μ’ δεν είχα μάνα, είχα μητρυιά κι'αυτή είχε δυο θ’κά τα’ς παιδιά. Αυτά όλο αρρωστούσαν, τα προγόνια ήταν γερά σα τ'μ πέτρα. Φ’σούσι αέρας σ’ Τσαγκαράδα, στο Λεχών’, αυτά αρρωστούσαν! Μια μέρα τα’να τό'πιασε κοκύτ’ς και πυρετός. Λέω, λέει η μητρυιά μ'στ'πατέρα μ', να το πάω στο Νέο, στον Αη-Λαυρέντη (το κοντινό χωριό, όπου και η εκκλησία του Θαυματουργού Αγίου), να το πετάξω κι'ότι γένει! Το πάνε, το διαβάζνε κι όλ’ τ’ νύχτα μείναν εκεί. Τ’ν νύχτα, το πιάνει μεγάλος πυρετός. Η μάνα μ'λιποθήμ'σε, η πατέρας μας κμόταν σα πεθαμένος κι ούτε άκουγε. Το σκουντάει να φύγνε κι ούτε νοιώθ'εκείνος. Η Νέος είναι μεγαλόκαρδος! Σηκώνει τρικυμία, τραμουντάνα, κι  η μάνα μ’ στο χαλασμό κοιμήθκε. Πιάνει η χαλασμός, η μάνα μ'ξαναλιγώθκε (ολιγοπίστησε πάλι) και όπως κμόταν ένοιωθε τον Άγιο να τ'μπιέζει δυνατά με ένα βάρος και τ'ς είπε: « Άμα θες, ξαναπέ τ’γ κουβέντα απ’ είπες: πάρε Γιάνν'το μ’κρό και πάμε γιατί κι εδώ δε γένεται τίπτα!». Τότε γυρνάει στο μ’κρό και λέει: « Ας το διαβάσω, το παιδί, αθώο είναι!». Κι έγ’νε καλά! Τόλεγ’ το πρωί τ’ν αντρού τ’ς και πάνε σ'γ καλογριά. Αυτή τη νείρευε (ενν. της έδινε ενόραση) η Άγιος και τ’ς ξειδιάλυνε το ‘νειρο...

* Απεβίωσε το 2014 σε ηλικία 103 ετών.

Πλάτανος (1)

June 2, 2015, 3:21 pm

≫ Next: Πλάτανος (2)

≪ Previous: Νέος Απόστολος -πίστη

$

0

0

Πλάτανος (^1,2)  ανθήλιος, δασύσκιος, θαυμαστός, ομπρελοειδής, πολύκλωνος και πυκνόφυλλος! 

Στο Πήλιο ευδοκιμεί πολύ ο πλάτανος κι αυτό γιατί τα νερά του βουνού είναι πολλά. Σ’ όλες τις πλατείες των χωριών υπάρχουν βαθύσκια πλατάνια που συναγωνίζονται σε μέγεθος και θαλερότητα μεταξύ τους. 
Σήμερα ένας –ίσως ο πιο- μεγάλος  πλάτανος βρίσκεται στην Τσαγκαράδα εν μέρει υποστυλωμένος, αλλά υπάρχει κι ένας άλλος τεράστιος στην πλατεία των Πινακατών. 
Στην περιοχή μας υπήρχε παλιότερα ένας πολύ μεγάλος πλάτανος στην πλατεία του Καραμπασιού ( Άγιος Βλάσης).

Γι’  αυτόν λέει ο αγιολαυρεντίτης Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης (που φιλοξενήθηκε στο πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής του Καραμπασιού και γράφει γι'αυτό) στην εφημερίδα του  ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ - Αύγουστος 1892, σελ.358- βάζοντας όμως τον τίτλο "ανθήλιος"(=το σκέπασμα που χρησιμοποιεί κάποιος για να αποφύγει τον ήλιο, σκίασμα)! 

Στα ρεπορτάζ των βολιώτικων εφημερίδων που γράφουν για τα χωριά και τις εκδηλώσεις τους, στη ΛΑΪΚΗ ΦΩΝΗ της 30-7-1926, ο Ζήσης Γιαννητσάκης  γράφει για το πανηγύρι στο Καραμπάσι, αλλά και για τον πλάτανο:

Για τον ίδιο πλάτανο αναφορά κάνει κι ο Βαγγέλης Σκουβαράς στα ΠΗΛΙΟΡΕΙΤΙΚΑ Β΄ (κεφ. Καραμπασιώτικα) -1983, σελ. 175: 

Αυτός ο πλάτανος έπεσε από τον αέρα, όπως δείχνει και η παραπάνω φωτογραφία, το βράδυ της 17-11-1953. 

Στη θέση του χτίστηκε ένας "πίδακας"(=συντριβάνι) -όπως και σ'όλα σχεδόν τα χωριά αφού ήταν μόδα- που με την ανακατασκευή της πλατείας κι αυτός γκρεμίστηκε και τη θέση του πήρε ένας νέος πλάτανος, που σύμφωνα με την υπάρχουσα πινακίδα φυτεύτηκε από τον Κων. Κουκουβίνο που διατηρούσε παλιότερα καφενείο στην ίδια (κάτω) πλατεία, όπως και ο πατέρας του Στέφανος. 

Ο Ζωσιμάς πάλι, στο ημερολόγιό του Η ΦΗΜΗ του 1887, αναφέρει και περιγράφει κι έναν άλλον πλάτανο που βρισκόταν επίσης στο Καραμπάσι και συγκεκριμένα στο Στρόφιλο. Όμως δεν μας λέει ακριβώς αν ήταν στον Πάνω Στρόφιλο ή στον Κάτω, στη γνωστή συνοικία της Καμπανάς. Πάντως σ'όποια συνοικία κι αν αναφέρεται, υπήρχαν και υπάρχουν ακόμη μεγάλα πλατάνια δίπλα στις πηγές των αντίστοιχων οικισμών. 

Στην Καμπανά μάλιστα ο πλάτανος -που βρίσκεται πάνω από την ομώνυμη κρήνη και τον αυτοκινητόδρομο-είναι πολύ παλιός και μεγάλος, παρόλο που τμήματά του έχουν κατά καιρούς κοπεί.

Από Ημερολόγιο της πρώην Αγροτικής Τράπεζας

Φράσεις:

-Όπου πλάτανος, εκεί και νερό.

-Ο πλάτανος θέλει νερό κι η λεύκα θέλει αγέρα.

-Χαιρέτα μου τον πλάτανο.

Τέλος, παντού σ'όλη την Ελλάδα υπάρχουν οικισμοί και τόποι που παίρνουν το όνομά τους από το πλατάνι. Ας δούμε τι υπάρχει και στη Θεσσαλία:

Εξοχή Τρικάλων (π. Πλάτανος) - περιοχή Μεσοχώρας Τρικάλων

Πλατανάκος Καρδίτσης (Παλιοσκλάταινα)- κοινότητα Ανθοχώρι Δήμου Μουζακίου- Ν. Καρδίτσας

Πλατάνιστος Καλαμπάκας (π. Πλάτανος) - οικισμός στο Μαλακάσι Ν. Τρικάλων

Πλατανιστός Καρδίτσης  (Παζαράκι)- Ν. Καρδίτσας

Πλάτανος ( Παλαιά Κουτσούφλιανη) Καλαμπάκας -Ν. Τρικάλων

Πλάτανος Τρικάλων (Βάνια) – Δήμος Παραληθαίων -Ν.Τρικάλων

Πλάτανος Φαρσάλων (Ισακλερί)- Ναρθάκι Φαρσάλων- Λάρισας

Πλατανούλια (Τσαταλάρ) –π. κοινότητα Δένδρων–Δήμος Τυρνάβου Ν. Λάρισας

Να και η Μαγνησία:

Πλάτανος,  π. Κοινότητα -Δήμος Αλμυρού -Ν. Μαγνησίας.

Πλατανιάς, επίνειο- οικισμόςΠρομυρίου-Νότιο Πήλιο.

Πλατανίδια, επίνειο-οικισμόςΆνω Λεχωνίων –Δήμος Βόλου.

-------------------------------------------------

(¹)  Ανάρτηση με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 5 Ιουνίου.
(²)  [Πλάτανος (Ρlαtαnυs, γαλλ. Platane, γγλ . Plane -tree, τουρ. Τζινάρ τ. Πλατανωδών), γένος περιλαμβάνει ολιγάριθμα είδη κοινότερα είναι:  Π. η ανατολική (Ρlαtαnυs orientalis), το κοινόν Πλάτανος ή Πλατάνι, μέγα δένδρον, κοινόν ανά τας παραμεσογείους  χώρας και την Δυτ. Ασίαν, και Π. η δυτική (Ρlαtαnυs occidentalis), δένδρον ώσαύτως μέγα, ιθαγενές της  Βορ. Αμερικής, όπερ υπό τινων θεωρείται διαφορά τον προηγουμένου. Αμφότερα είναι δένδρα μακρόβια, παραβλαστικά, φυλλοβόλα, δασικά,  κοσμητικά, ολίγον διαφέροντα απ'αλλήλων, κατάλληλα  δε διά δενδροστοιχίας,  πλατείας, παραδείσους και επαύλεις. Πολλαπλασιάζεται  ευχερώς μεν διά σποράς, δυσκολώτερον δε διά μοσχευμάτων. Αναπτύσσονται ταχέως και ευδικιμούσιν εις  αραιά εδάφη και ιδίως παρά τα ρέοντα ύδατα. Εις την Δυτ. Ευρώπην άπαντά  θεραπευομένη κατά προτίμησιν η δυτική Π. ως ευθυτενεστέρα  και ευσκιωτέρα, έχουσα τα φύλλα μεγαλύτερα και μάλλον ακέραια. Του είδους τούτου διαφορά είναι η ενίοτε φερομένη ως αποτελούσα ίδιον είδος  καλιφορνιακή Π. (Ρ. californica  ή racemosa).  

Κοινότατη πανταχού σχεδόν της Ελλάδος και της Ανατολής είναι η ανατολική Π, ής διαφορά φέρουσα φύλλα στενότερα και κατά το πλείστον τρίλοβα (Ρ. orientalis insυlaris), απαντά εις τας νήσους του Αιγαίου Πελάγους (και εν Κύπρω). Εν τε τη Ελλάδι και καθ'άπασαν την Ανατολήν δύναται τις να ειπεί ότι δεν υπάρχει ποταμός ρύαξ, πηγή ή βρύσις  εξοχική παρά την οποίαν να μη φύετε Π. Το μέγεθος, η ισχύς κατ το μεγαλείον απεικονίζονται ανά την Ανατολήν υπό του δένδρου τούτου, όπερ αντέχει εις τάς  θυέλλας και του οποίου το πυκνόν  φύλλωμα συγκρατεί τα ύδατα των καταιγίδων και εν ώρα θέρους εμποδίζει την δίοδον των ακτίνων του ηλίου παρέχον ούτω εις τον κεκμηκότα οδοιπόρον ασφαλές καταφύγιον. Πολλαί Π. αριθμούσαι πολλών αιώνων βίον συχνά απαντώσι παρά τας  πηγάς και τας εξοχικάς βρύσεις […]   Εις ούχ’ ολίγας πόλεις και κώμας της ελευθέρας και της εισέτι δούλης Ελλάδος σώζονται Πλάτανοι αι οποίαι ενθυμίζουσιν εις τους κατοίκους  τας κατά την επανάστασιν του 1821 και τας προ ταύτην ημέρας δουλείας […]   (Λεξικόν Φυτολογικόν- Π.Γ.Γενναδίου- Αθήναι 1914)]

                                                           (Έχει και συνέχεια)

Πλάτανος (2)

June 4, 2015, 2:53 pm

≫ Next: Μια οικογένεια προσφύγων στα Άνω Λεχώνια

≪ Previous: Πλάτανος (1)

$

0

0

Συνέχεια από Πλάτανος (1)

Ο πλάτανοςστα Δημοτικά τραγούδια και στην ποίηση: 

Α) Αρχή με πηλιορείτικα στιχάκια:

1. Θυμάσι που σι φίλησα κάτου στουν Αϊ-Γιάννη

κι βάλαμι για μάρτυρα τα φύλλα απ’ του πλατάνι;

Τώρα τα φύλλα πέσανι κι ποιος θα μαρτυρήσει;

Ας μαρτυρήσ’ ι πλάτανους κι αυτήν η κρύα βρύση!

(Κ. Λιάπης, Το Δημοτικό τραγούδι στη Μαγνησία, τομ. Α΄)

---------------

2. Ι πλάτανους θέλει νιρό

κ’ η λεύκα θέλ’ αέρα

κι του Λινιώ τ’ς Μπουτζάρινας

θέλει ψιλή κουβέντα. (Αϊ-Γιώργης Νηλείας)

 ---------------

3. Ι πλάτανους του παζαριού

κουντεύει να σαπίσει

και η Διαλέτα τ’ Νικουλή

θέλει για να χουρίσει.

Πω, πω, πω, πω, τι ντρουπή

για τ’ Διαλέτα τ’ Νικουλή. (Προμύρι)

 (ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΣΤΗ ΜΑΓΝΗΣΙΑ, 2009, Κ. Λιάπης, Τομ. Β΄, σελ. 472) 

---------------

4. Αγράμπελη σε χάιδευα, μα τώρα είσαι πλατάνι

κι ως τα ψηλά σου τα κλαδιά το χέρι μου δεν φτάνει.

(περιοδικό ΕΣΤΙΑ, 1892) 
---------------------
5. Ι Λαύκους τρώει τα κούμαρα κι του Μπρουμύρ’ βιλάνια κι η καημένη Αργαλαστή κουβάρια απ’ τα πλατάνια!

Β)  Συνέχεια με κάποια τμήματα (ενδεικτικά) από Δημοτικά τραγούδια (κυρίως Κλέφτικα) που αναφέρονται στον πλάτανο: 

1.  «Ο γερο Δήμος» 

[…] Ποιος ξέρει από το μνήμα μου τι δέντρο θα φυτρώσει.

Κι αν ξεφυτρώσει πλάτανος, στον ίσκιο του από κάτω, 

θα `ρχονται τα κλεφτόπουλα τ’ άρματα να κρεμάνε, 

να πλένουν τις λαβωματιές το Δήμο να σχωρνάνε.

2.    «Γαλάζια που `ναι η θάλασσα» 

[…] Θα μα ωχ καλέ θα μα 

θα μαρτυρήσει ο πλάτανος

αχ και η μαρμαρένια βρύση

για να μας αρρεβωνίσει. 

3.   «Κλέφτικο»

[…] Πάλε καλαίς αντάμωσαις, πάλε ν’ ανταμωθούμε,

‘ ς τον Άγιο Λια, 'ς τον πλάτανο, ψηλά 'ς το κρυονέρι,

πόχουν οι κλέφταις σύνοδο κ’ οι καπιταναραίοι […] 

4.  «Του Βαρλάμη» 

Τρία πλάτανα, τα τρία αράδα αράδα, 

κ'ένας πλάτανος παχύν ήσκιον οπόχει! 

'Σ τα κλωνάρια του σπαθιά ναι κρεμασμένα,

και 'ς τη ρίζα του τουφέκια ακουμπισμένα, 

κι'αποκάτω του ο Βαρλάμης ξαπλωμένος [...]

5.   « Ο πλάτανος της Άρτας» (Κλέφτικο)

-Τι έχεις καημένε πλάτανε και στέκεις μαραμένος, 

με τις ριζούλες στο νερό, με τη δροσιά στα φύλλα;; 

Μήπως βοριάς σε φύσηξε, μήπως κακό χαλάζι;; 

-Παιδιά μ'σαν με ρωτήσατε, να σας το μολογήσω 

Αλή-πασάς επέρασε με δεκαοχτώ χιλιάδες 

κι όλοι στον ίσκιο μ'έκατσαν και κάτ'απ'τη δροσιά μου 

κι όλοι σημάδι μ'έβαλαν κι όλοι με ντουφεκίσαν 

άλλοι βαρούν στους κλώνους μου κι άλλοι βαρούν τα φύλλα 

κι ο σκύλος ο Αλή-πασάς βαρεί μες στην καρδιά μου 

μαράθηκαν τα φύλλα μου, μαράθηκε η καρδιά μου.
6.  «Γεώργ. Σκουληκας» (Κλέφτικο)

Κλαύτε,δενδρά, κλαύτε, κλαριά, πλατάνια με τα φύλλα,

Κλαύτε και σεις ψηλά. βουνά, και σεις κοντοραχούλαις,

Κλαύτε το Γεώργη Σκούληκα, τον πρώτο καπετάνιο […]

7.   «Ο Ζήνδρος»(Κλέφτικο) 

Σ’ εσάς λημέρια μ’ έρημα, πλατάνια με τους ίσκους,

Βρυσούλαις με τα κρύα, νερά και χαμπηλοί μου κάμποι […]

8.   «Ντεληδήμος» (1780).(Κλέφτικο)

Ένας πλάτανος με δεκοχτώ κλωνάρια, και 'ς τη ρίζα του κοιμάτ'ο Ντεληδήμος, 
τρεις τον έκλαιγαν, καί δυό μοιρολογούσαν […]

9.   «Το συμπόσιο των κλεφτών»(Κλέφτικο) 

Στον Αηλιά 'ς τον πλάτανο ‚ψηλά 'ς ταις κρύαις βρύσαις ,

είχαν οι κλέφτες μάζωμα, είχαν και το λημέρι […]

10.   «Ευτράπελο»

[…] Θαύμα που -Μπά κακό να τόρθη, Θαύμα που,  

είδα το Σαββάτο Σ’ ένα  πλάτανο αποκάτω.

Επαντρέ  -Μπά κακά να τόρθη- Επαντρεύανε ένα γέρο,

εκατό χρονώ τον ξέρω […]

11.   «Ερωτικό»

Σα δέντρου ρίζα ρίζωσε, σαν πλάτανος φυτρώνει,

Χρυσό μου χελιδόνι […] 

Γ)  Ποιήματα γραμμένα από μεγάλους ποιητές :

1.   Γλυκειὰ Παρθέν᾿, ἀξίωσέ με

νά ᾿ρθω καὶ πάλι στὸ ναό σου,
ὅπου φυσᾷ γλυκὰ ἡ αὔρα
στὰ πλατάνια τὰ θεόρατα
κάτω στὸ ρέμα, ποὺ ἡ πηγὴ κελαρύζει
κ᾿ ἐπάνω θροΐζ᾿ ἡ αὔρα μαλακά […]

(Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης –Στην Παναγία τη Κεχριά -1920)

2.  Ο ΠΛΑΤΑΝΟΣ

Ο θεριεμένος πλάτανος βαρδιάτορας

την ίσκιωνε την εκκλησιά·

Λαός πουλιά φωλιάζανε στα χέρια του

και τρελοπαίζαν κάτου από τον ίσκιο του

λαός παιδιά.

 --------------------

Ήρθαν οι καλόγεροι· του κρεμασανε

λογού καμπανα στο λαιμό·

κι αλλαξοπίστησε άθελα κι ο πλάτανος

κι’ ο χριστιανός τον πηρε και τον εκαμε

καμπαναριό.

  --------------------

Και των Ελλήνων οι θεοί και οι ήρωες,

τώρα δαιμόνοι και στοιχειά,

θυμώσανε κι’ άναψαν· ξαπολύσανε

με τους ανέμους, με τάστροπέλεκα,

την τρικυμιά.

 -------------------- 

Κι’ ο πλάτανος χτυπήθηκε, σωριάστηκε.

Και βρόντηξε στη γη, νεκρός·

και τα πουλιά και τα παιδιά τον κλάψανε·

το κουφάρι του πήρε, τόκοψε άκαρδος

ο Χριστιανός.

(Οι Καημοί της Λιμνοθάλασσας- Κ. Παλαμάς)

3.   Ξένε, σαν δης ένα χωριό όπου γελάει η φύσις,

κ’ εις κάθε πλάτανο κοντά που κρύπτεται μια κόρη
ωραία σαν το τριαντάφυλλο — εκεί να σταματήσης·

έφθασες, ξένε, στο Νιχώρι. […]

(Κ. Καβάφης - Το Νιχώρι - Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923)

4.   […] Ποιος ξέρει απ'το μνήμα μου τι δένδρο θα φυτρώσει!
Κι αν ξεφυτρώσει πλάτανος, στον ίσκιο του αποκάτω
θα 'ρχονται τα κλεφτόπουλα τ'άρματα να κρεμάνε,να τραγουδούν τα νιάτα μου και την παλικαριά μου[…]

(O Δήμος και το καριοφίλι του - Αριστ. Βαλαωρίτης- Μνημόσυνα-1857)

5.   […] Και μιαν αυγή στον Πλάτανο, που από μικρό κλωνάρι

εχόντρυνε κι επλάτυνε, βυζαίνοντας το γαίμα,

την ώρα τους την ύστερη, βαριά σιδερωμένα

του Βάλτου, του Ξερόμερου τα δυο θεριά προσμένουν […]

Μες τα κλαριά του πλάτανου, μες τα χλωρά τα φύλλα

σα να ’ταν στο λημέρι της, εκρύφτηκ’ η ψυχή του,

κι εκοίταζε τον αδερφό που τονε μαρτυρεύουν […]

Ο πλάτανος, σαν ένιωσε στη ρίζα του το γαίμα,

αλαίμαργα το ρούφηξε να μη το πιει το χώμα,

κι εστοίχειωσε κι εθέριεψε κι άπλωσε τα κλωνάρια

τόσο χοντρά κι ατάραγα και τόσο φουντωμένα,

που τα ’βλεπ’ ο Αλήπασας τη νύχτα στ’ όνειρό του

κι εφώναζε κι ελάμπαζε μην έλθ’ εκείν’ η μέρα

που τα κλαριά του πλάτανου την Πόλη θα πλακώσουν.

(Αριστοτέλης Βαλαωρίτης -Ο Κατσαντώνης)
6.   Ο ΠΛΑΤΑΝΟΣ
Πλατάνι καλορίζικο,

Που φύτεψα μια, ‘μέρα,

Το μόνο αφ’ όσα την κορφή

Υψώνουν ς’ τον αιθέρα.

Για πες μου πώς εφούντωσες

Κι’ έριξες τέτοια κάλλη ,

Πώς δεν σ'ετάραξε ποτέ

Η άγρι'ανεμοζάλη ;

Τόνομα, που σου 'χάραξα

Θυμάσαι, ς'τον κορμό σου

Διώχνει μακρυά σου το κακό,

Είνε το φυλαχτό σου.

Κ'εγώ τώχω από τον Έρωτα

Γραμμένο 'ς την καρδιά μου,

Όμως η ζάλη όλο βογγά

Στα μαύρα σωθικά μου.
ΑΝΔΡ. ΜΑΡΤΖΩΚΗΣ (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΣΚΟΚΟΥ, τομ. 11, 1869)

7.   Στην Αθήνα κοντά στους Αέρηδες υπήρχε από το 1700 περίπου ο τούρκικος μεντρεσές(=ιερατική μουσουλμανική σχολή) που από το 1836 εποχή του Όθωνα & Γεώργιου Α', μετατράπηκε σε φυλακή και τόπο εκτέλεσης με απαγχονισμό των κατάδικων απ’ τα κλαδιά του πλάτανου, που βρισκόταν στην αυλή του.

Η  έκφραση «χαιρέτα μου τον πλάτανο» λεγόταν από τους τότε κατάδικους σε όποιον συγκρατούμενό τους ήταν παραβατικός και ήταν υποψήφιος για την αγχόνη.

Ο Αχιλλέας Παράσχοςέγκλειστος στην ίδια φυλακή από τη Βαυαροκρατία, έγραψε το

παρακάτω -ιστορικό- ποίημα που δείχνει και την «άλλη πλευρά» του πλάτανου! 

7.  Από το σύγχρονο τραγούδι ο πλάτανος δεν θα μπορούσε να λείψει ! Ακούστε το εξαιρετικό έντεχνο που αναφέρεται στην ξενιτιά:

«Στην κοιλαδα των Τεμπών» (Μουσική & στίχοι Θ. Παπακωνσταντίνου) 

Καλοκαίρι πια! Τα πλατάνια μάς προσκαλούν να καθίσουμε στο βαθύ ίσκιο τους να ξαποστάσουμε, να χαλαρώσουμε, ν'απολαύσουμε και να νιώσουμε τη δροσιά τους πίνοντας τον καφέ ή το τσιπουράκι μας στις πλατείες των πηλιορείτικων χωριών ή ξεδιψώντας από τη διπλανή πηγή ή βρύση!

Μια οικογένεια προσφύγων στα Άνω Λεχώνια

August 20, 2015, 12:13 pm

≫ Next: Οδηγός 1911

≪ Previous: Πλάτανος (2)

$

0

0

Σήμερα 20 του Αυγούστου 2015, θα θυμηθούμε μέσα από ντοκουμέντα, έναν άλλον "μαύρο"Αύγουστο του 1922, τότε που άρχισε  εκδίωξη του ελληνικού πληθυσμού της Μ. Ασίας. 
Μέσα σ'όλον αυτόν τον προσφυγικό πληθυσμό που κατέφτασε στην Ελλάδα με τα "τρία μαύρα κύματα"όπως είπε κι ο Τάκης Οικονομάκης, ήταν και η οικογένεια Δ. Γοργού που εγκαταστάθηκε στα Άνω Λεχώνια, όπως και πολλοί άλλοι προσφυγες. (ΕΔΩ) 
Έφτασε με τη σύζυγό του Αναστασία και τα δυο ανήλικα κορίτσια του Πηνελόπη και Αλίκη αρχικά το Σεπτέμβριο του 1922 στη Θεσσαλονίκη και τον Ιούλιο του 1923 μετακόμισε στη Νιγρίτα. Τον Απρίλιο της επόμενης χρονιάς ήρθε στο Βόλο και εγκαταστάθηκε στην αποθήκη Δήκου. Υστέρα έρχεται οριστικά στα Άνω Λεχώνια.  
Δείτε τα έγγραφα-ντοκουμέντα της εποχής που ευγενικά μου παραχώρησε (και τον ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ !) ο Γιώργος Ηλ. Σακελλάρης, απόγονος της οικογένειας:

Ταυτότητα του Μικρασιατικού Συλλόγου

Έγγραφο επιτροπής που καταγράφει την περιουσία του.

Έγγραφα της επιτροπής εκτίμησης της εγκαταληφθείσης περιουσίας του πρόσφυγα στην Κίο, για αποζημίωση.

Άδεια για μετεγκατάσταση της οικογένειας στη Νιγρίτα Σερρών από τη Θεσ/νίκη τον Ιούλιο του '23 .

Το πρώτο οικογενειακό βιβλιάριο με καταγραφή της αρχικής εγκατάστασης και την παροχή ...κινίνου!

Το οικογενειακό βιβλιάριο του πρόσφυγα και της οικογένειάς του, όπου έχουν καταγραφεί οι τόποι εγκατάστασής τους και τα προσφυγικά επιδόματα που έλαβαν..

Φωτογραφίες του Δ. Γοργού και της συζύγου του Αναστασίας

Βεβαίωση της Κοινότητας Άνω Λεχωνίων, πλησιεστέρων συγγενών του Δ. Γοργού

Οδηγός 1911

August 24, 2015, 12:37 am

≫ Next: Κάτω Λεχώνια (1)

≪ Previous: Μια οικογένεια προσφύγων στα Άνω Λεχώνια

$

0

0

Ιδού και ο ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣτου 1911! 
Είναι ένα σπάνιο βιβλίο που μας δίνει πάμπολλες πληροφορίες για την πόλη του Βόλου, τα χωριά του Πηλίου, την περιοχή και τα χωριά Βελεστίνου και Αλμυρού.
Τμήμα του που αναφέρεται στα Άνω Λεχώνια και στον παλιό δήμο Νηλείας είχα αναρτήσει παλιότερα.
Σήμερα από(ΕΔΩ) μπορείτε να τον διαβάσετε και να τον κατεβάσετε στην ηλεκτρονική βιβλιοθήκη σας.
Επίσης από κάτω "πατώντας"πάνω στον τίτλο μπορείτε να τον διαβάσετε ξεφυλλίζοντάς τον: 
ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΒΟΛΟΥ- ΠΗΛΙΟΥ- ΑΛΜΥΡΟΥ,1911
Σίγουρα θα βρείτε γνωστά ονόματα με τις δράσεις τους!  
Καλή ανάγνωση! 

---

Κάτω Λεχώνια (1)

September 18, 2015, 1:27 pm

≫ Next: Κάτω Λεχώνια (2)

≪ Previous: Οδηγός 1911

$

0

0

Μια όμορφη δημοσίευση στα επετειακά ΘΕΣΣΑΛΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ του 1961, σελ. 721-723: 

ΑΠΟ ΤΑ ΟΜΟΡΦΑ ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΠΗΛΙΟΥ

ΚΑΤΩ ΛΕΧΩΝΙΑ

ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΒΑΕΝΑ (Λαογράφου- Συγγραφέως)

«Λεχώνια μου πανέμορφα, χωριό μου αγαπημένο,

η φύση μ’ αγαθά πολλά σ'έχει προικισμένο.»

Πολλές είναι πράγματι οι ομορφιές που έχουν τα Λεχώνια και μ’ αγαθά πολλά η φύσις τα έχει προικισμένα. Δέκα χιλιόμετρα Ν.Α. του Βόλου εκτείνεται η πιο εύμορφη κοιλάδα του Πηλίου που βρίσκονται κτισμένες οι δύο κοινότητες των Άνω και Κάτω Λεχωνίων, σε απόσταση ενός χιλιομέτρου η μία από την άλλη. Ένας καταπράσινος κάμπος απλώνεται από τους πρόποδες της δυτικής πλευράς του ξακουσμένου βουνού των Κενταύρων και φθάνει ως τις όμορφες ακρογιαλιές του Παγασιτικού που απέχουν από τα δύο χωριά από 500 - 2000 μέτρα. 
Ασημόφυλλες ελιές με τον ευλογημένο τους καρπό, λογής λογής οπωροφόρα δέντρα, φορτωμένα με γλυκόχυμα, λαχταριστά φρούτα σκεπάζουν όλη την έκτασιν και της δίδουν όψι παραδεισένια. Όμορφα κάτασπρα σπίτια ξεπροβάλλουν εδώ κι εκεί μέσα από τις πυκνές φυλλωσιές των δέντρων μέσα από πορτοκαλιές και λεμονιές με τούς κατάλευκούς ανθούς την άνοιξι και με τους ολόχρυσους καρπούς αργότερα, σαν αρχίσουν να ωριμάζουν. Πολύχρωμα λουλούδια πλημμυρίζουν τις αυλές, σκαρφαλώνουν στις πόρτες, στα παράθυρα τα κάγκελα και συνθέτουν την εικόνα ενός απέραντου ανθοστόλιστου κήπου. Ανοιχτός, ολοφώτιστος ο ορίζοντας προς τη Δύσι και το Νότο φθάνει ως τις κορφές της Όθρυος και τις ακτές των Τρικέρων. Κι ο Παγασητικός, σαν μια πανώρια λίμνη, γεμίζει με τα αστραφτερά ασήμια που σκορπάει ο λαμπερός ήλιος την ημέρα και με τις όμορφες πορφύρες του γλυκού δειλινού. Ανατολικά και βόρεια κατηφορίζουν οι δασωμένες πλαγιές του Πηλίου, στολισμένες με τα κάτασπρα σπίτια πολλών γειτονικών χωριών. Ένδεκα χιλιόμετρα από τα Κάτω Λεχώνια φαίνεται σκαρφαλωμένος στην πλαγιά του βουνού ο Άγιος Λαυρέντιος. Τέσσαρα και μισό (4 1/2) χιλιόμετρα από τα Άνω Λεχώνια είναι ο Άγιος Βλάσιος ή Καραμπάτσι και δέκα χιλιόμετρα ο Αγίας Γεώργιος Νηλείας. Δύο χιλιόμετρα από τα Κάτω Λεχώνια και στον αμαξόδρομο που πηγαίνει για το Βόλο βρίσκεται το γραφικό παραθαλάσσιο χωριό Αγριά.

Ι  Έκτασι, έδαφος, προϊόντα.

Τα Κάτω Λεχώνια περιλαμβάνουν έκτασι 2.887 στρεμμάτων και τα Άνω 4.000 στρέμματα. Το έδαφος, πεδινό και εύφορο, καλύπτεται περισσότερο από αειθαλή δένδρα, ελιάς και εσπεριδοειδή και ολιγώτερον από άλλα οπωροφόρα. Τα κυριώτερα προϊόντα είναι ελιές, πορτοκάλια, λεμόνια, μανδαρίνια και φρούτα από όλα τα είδη και όλες τις ποικιλίες (μήλα, αχλάδια, βερύκοκα, κεράσια κ.τ.λ.). Το υψόμετρο κυμαίνεται από 0 - 100 μέτρα. Το κλίμα είναι εύκρατο και ήπιο, γλυκύ το χειμώνα, λίγο ζεστό το καλοκαίρι. Η μεγαλύτερη θερμοκρασία το θέρος φθάνει τους 35° Κελσίου και η χαμηλότερη τον χειμώνα 14°. Παγωνιές παρατηρούνται πολύ αραιά, κάθε δέκα χρόνια περίπου και τότε η θερμοκρασία κατεβαίνει 3° κάτω του μηδενός. Βροχές πέφτουν περισσότερες το φθινόπωρο ως την άνοιξι, χιόνια πολύ αραιά επίσης πέφτουν χωρίς να υπερβαίνουν τα 0,20 του μέτρου. Άνεμοι συνήθως πνέουν ανατολικοί και νότιοι και κάποτε από βορρά.

ΙΙ Κάτοικοι.

Ο πληθυσμός των Κάτω Λεχωνίων φθάνει τα 1260 άτομα και των Άνω Λεχωνίων στα 1245. Οι περισσότεροι τούτων είναι εντόπιοι, υπάρχουν όμως και πολλές οικογένειες που ήλθαν από άλλες Κοινότητες του Πηλίου, ιδίως από τα γειτονικά χωριά και από το έτος 1920 και εντεύθεν. Επίσης πολλές οικογένειες ήλθαν από την ορεινή δυτική Θεσσαλία από την νήσον Εύβοια, τις Κυκλάδες και τη Στερεά Ελλάδα. Η προσέλευσις των ξένων στοιχείων και η μόνιμος εγκατάστασίς των στα Λεχώνια μπορεί να αποδοθή εις την ευφορίαν του εδάφους.

ΙΙΙ Ιστορία του χωριού.

Πότε ακριβώς κτίστηκαν τα Λεχώνια δεν είναι γνωστό. Πάντως στην Ιστορία αναφέρονται από τις αρχές του 13^ουαιώνα. Εκτείνονται από τον χείμαρρο Βρύχωνα ως τον άλλον χείμαρρο Κουφάλα κι αποτελούσαν μίαν μικρή πόλι και λέγονταν Λεχώνια και σπανιώτερον Λεκώνια. Στα μισά του 14^ουαιώνα (1378) φαίνονται σαν ηγεμόνες των Λεχωνίων οι Μελισσηνοί, αρχοντική 'Ελληνική οικογένεια που έδρασε στην Κωνσταντινούπολι, Ήπειρο, Στερεά, Ελλάδα, Θεσσαλία και Πελοπόννησο επάνω από χίλια χρόνια από τον 8^οέως τον 18° αιώνα  μ.Χ. Ο πιο ονομαστός από την οικογένειαν των Μελισσηνών των Λεχωνίων ήταν ο Στέφανος Μελισσηνός, ισχυρότατος ηγεμών που είχε στην κυριότητά του το μεγαλύτερον μέρος του λεκανοπεδίου των Λεχωνίων και μεγάλες κτήσεις στην Φωκίδα και στους Δελφούς. Στο τέλος του 14^ουαιώνα τα Λεχώνια τα κατέλαβον και τα κατείχαν οι Ενετοί. Στα χρόνια της Ενετοκρατίας εζήτησαν την παραχώρησιν των Λεχωνίων εις το Δουκάτον Αθηνών οι Ατζαγιόλοι, μεγάλη Ιταλική οικογένεια, δούκες των Αθηνών. Την πρότασιν την έκαμε ο Αντώνιος Ατζαγιόλος Α'δούκας των Αθηνών κατά τα έτη 1405 - 1435 και κύριος των Θηβών και της Λειβαδειάς.

Οι Ενετοί όμως δεν δέχθηκαν και εξηκολούθησαν να κατέχουν τα Λεχώνια μέχρι τα 1423 μ.Χ. που τα κατέλαβε ο Τούρκος Πασάς Τουραχάν ή Τουραχάνης, στα χρόνια του Μουράτ του Β΄. Από τους κατοίκους άλλοι τότε εσφάγησαν, άλλοι έφυγαν και ολίγοι παρέμειναν σαν δούλοι και ραγιάδες των Τούρκων. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας τα Λεχώνια κατοικούνται περισσότερο από Τούρκους που δεν ενδιαφέρονται καθόλου για την πρόοδο, αλλά περιορίζονται εις το να καρπούνται τα προϊόντα και να ζουν καλύτερα. Έτσι παρακμάζουν και διχοτομούνται και εκεί που άλλοτε άνθιζε η πόλι των Λεχωνίων δεν απομένουν παρά μόνον δύο χωριά τα σημερινά Άνω και Κάτω Λεχώνια. Οι κάτοικοι όμως δεν λησμονούν την παλιά δόξα των Λεχωνίων και παρά τον χωρισμόν αυτών εξακολουθούν να έχουν μία Κοινότητα μέχρι του 1914, οπότε σύμφωνα με τον Νόμον ΔΩΖ (Περί Δήμων και Κοινοτήτων) τα δύο χωριά απετέλεσαν ξεχωριστή Κοινότητα το καθένα. Η μεγάλη Ελληνική Επανάστασις που κηρύχθηκε το 1821 δεν άφησε ασυγκίνητο και το Πήλιο. Ο Κυριάκος Βασδέκης που έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας από τον Άνθιμο Γαζή και ήταν τρίτος αρχηγός στο αρματολίκι Πηλίου εκήρυξε την επανάστασι στις 7 Μαίου 1821 και ανέλαβε την στρατιωτική αρχηγία αυτής. Αμέσως εστράφη κατά των Λεχωνίων, τα οποία επολιόρκησε και κατόπιν φονικής μάχης στην οποία έπεσαν πολλοί Έλληνες και Τούρκοι, κατέλαβε τα Λεχώνια και εγκατέστησε το πολεμικό κέντρο των Επαναστατών του Πηλίου. Έτσι τα Λεχώνια, έστω και για λίγο χρονικό διάστημα, έμειναν ελεύθερα επί δύο χρόνια είδαν, μέρες δόξας και ξανάζησε η παλαιά αίγλη αυτών. Αργότερα έρχεται εναντίον των επαναστατών στην αρχή ο μεν  Μαχμούτ Δράμαλης, Πασάς της Λαρίσης από του 1820 και γενικός διοικητής της Χωροφυλακής της Ρούμελης, ο οποίος κατέπνιξε την Επανάστασι στο Πήλιο. Οι Έλληνες όμως επαναστάται παρέμειναν εις τα Λεχώνια επί ένα έτος, χωρίς να ένοχλούνται από τους Τούρκους, οι οποίοι δεν είχαν την δύναμιν να επιτεθούν εναντίον των. Τον Μάιον όμως του 1823 ο Μεχμέτ Ρεσίτ Πασάς, ο αποκαλούμενος και Κιουταχής, διοικητής των Τρικάλων από το 1821, κατεδίωξε τους επαναστάτας των Λεχωνίων μέχρι των Τρικέρων. Ο Κυριάκος Βασδέκης, που επολέμησε ηρωικά, ετραυματίσθηκε βαρειά εις τα Τρίκερι και αναγκάστηκε να περάση στην Εύβοια όπου και απέθανε. Μετά την καταστολή της Επαναστάσεως αυτής, όσοι από τους Έλληνες κατοίκους των Λεχωνίων έζησαν και διέφυγαν την σφαγήν που επικολούθησε, κατέφυγαν στην Αργαλαστή, το Μετόχι και προπαντός εις τον Λαύκον. Ύστερα από δύο χρόνια, στις αρχές του 1825, μερικοί από τους κατοίκους αυτούς των Λεχωνίων που εξεπατρίσθησαν, έρχονται κατά διαστήματα στα Λεχώνια ως πλανόδιοι έμποροι. Στο τέλος του 1825, κατόπιν επιμονής των γυναικών των Τούρκων, επιτυγχάνουν πολλοί από αυτούς να επανέλθουν και εγκατασταθούν στο χωριό τους. Από όλες τις παλιές οικογένειες των Λεχωνίων πρώτες επανέρχονται εις τα Κάτω Λεχώνια του Παπασακελλαρίου, που είχεν πρώτα το όνομα Σαριστάθη και του Κουρούπη. Άλλες απ’ αυτές ασχολήθηκαν με την αλιεία και την γεωργία, άλλες δε βοηθούσαν τους Τούρκους εις τας εργασίας των και ζούσαν σαν ραγιάδες αυτών. Μόλις έγινε η απελευθέρωσις της Θεσσαλίας το 1881 όλοι οι Τούρκοι έφυγαν από τα Λεχώνια και εγκαταστάθησαν στη Μ. Ασία.

Παρέμεινε μόνον μία οικογένεια του Σουλεϊμάν εις τα Άνω Λεχώνια οπού είχε μεγάλην ακίνητον περιουσίαν, αλλά και αυτή έφυγε αργότερα εις την Μ. Ασίαν κατά το έτος 1924 με την συνθήκην της Λωζάνης «περί ανταλλαγής των πληθυσμών». Τότε οι κάτοικοι των Λεχωνίων και των γειτονικών χωρίων, Αγ. Λαυρεντίου, Αγ. Βλασίου και Αγ. Γεωργίου ηγόρασαν κτήματα των Τούρκων, αρκετοί δε και των κατοίκων των ξένων αυτών χωριών εγκατεστάθησαν μονίμως εις τα Λεχώνια. 

                                                                         [ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ στο Κάτω Λεχώνια (2)]

Κάτω Λεχώνια (2)

September 21, 2015, 2:05 pm

≫ Next: Κάτω Λεχώνια (3)

≪ Previous: Κάτω Λεχώνια (1)

$

0

0

Συνέχεια από Κάτω Λεχώνια (1)

ΙVΙστορικά μνημεία, τοπωνύμια.

Εις το μέσον των Κάτω Λεχωνίων και Άνω Λεχωνίων κοντά στο λόφο Νεβεστίκι πολλές φορές οι κάτοικοι βρίσκουν αρχαία θεμέλια και τάφους. Στο μέρος αυτό λέγεται ότι ευρίσκετο η αρχαία κωμόπολις της Θεσσαλικής Μαγνησίας του Νηλίου ή Νηλεία ή Νήλεια. Άλλοι όμως έχουν την γνώμην ότι ήτο η Μεθώνη την οποίαν αναφέρει ο Όμηρος, ο Σκύλαξ, ο Ρήγας Φεραίος και άλλοι. Πότε ακριβώς κατεστράφη η Νηλεία ή Μεθώνη δεν είναι ακριβώς γνωστό. Είναι όμως γεγονός ότι από τους πιο αρχαίους χρόνους ο τόπος αυτός ήταν γνωστός σ’ όλη την Ελλάδα και πολλές φορές αναφέρεται από τους αρχαίους συγγραφείς.

Πιο πάνω από τα Άνω Λεχώνια, μέσα σε απότομα βράχια με γκρίζες και γυμνές κορυφές, σώζονται ερείπια από πύργους και τείχη Ρωμαϊκής ή Βυζαντινής εποχής.

V  Ονομασία και τοπωνυμία του χωριού.

Αναζητώντας να βρη κανείς από πού προήλθεν η ονομασία του χωριού έρχεται να πιστέψη ότι τούτο πρέπει να έχη σχέσι με την γονιμότητα, την καρποφορίαν και γενικά με την ευφορίαν της γεννήτρας (λεχούς) γης των Λεχωνίων. Άλλη εκδοχή είναι ότι η ονομασία τον προέκυψε από την λέξιν λεώνια όπως ονομάζουν οι Τούρκοι τους Ελαιώνας του χωριού. Τρίτη εκδοχή είναι ότι, επειδή παλαιότερα το χωριό εμαστίζετο από ελονοσία μεγάλος αριθμός των κατοίκων αρρωστούσε και κάθονταν στο κρεββάτι για πολλές μέρες σαν τις λεχώνες γυναίκες. Τέλος τετάρτη εκδοχή είναι ότι έλαβεν την ονομασία εκ των πρώτων κατοίκων, οι οποίοι λέγεται ότι ονομάζονταν Λέχοι. Πάντως τίποτε το βέβαιον και ιστορικά εξηκριβωμένον δεν υπάρχει που να εξηγή την προέλευσι της ονομασίας του χωριού. Όλα τα ανωτέρω δεν είναι παρά εκδοχές.

Βορείως των Κάτω Λεχωνίων ευρίσκεται ένας μικρός βραχώδης λοφίσκος σκεπασμένος με θυμάρια και άλλους θάμνους, που από το άρωμα που σκορπούν πήρε το όνομα Μυροβίλι.

Ανατολικά του λόφου αυτού ευρίσκεται άλλος λοφίσκος με την ονομασίαν Νεβεστiκι, χωρίς να είναι γνωστό από πού πήρε την ονομασία αυτή.

Νοτίως των Κάτω Λεχωνίων υπάρχει τοποθεσία Κάραβος, που πήρε το όνομα από τα νερά του Βρύχωνος που πλημμυρίζουν το μέρος αυτό.

Νοτιοδυτικώς από τα Άνω Λεχώνια άλλη τοποθεσία έχει το όνομα Λωτός από το ομώνυμο δέντρο που φκιάνει τον καρπό που λέγεται λωτός. Νοτίως των Άνω Λεχωνίων και σε απόστασι ενός χιλιομέτρου ευρίσκεται ο παραθαλάσσιος συνοικισμός Πλατανίδια, επίνειον και παραθεριστικόν κέντρον, που πήρε αυτό το όνομα από τα πολλά πλατάνια που υπάρχουν.

VΙ Ασχολίες των κατοίκων.

Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την καλλιέργειαν και το εμπόριο της ελιάς και των φρούτων. Η καλλιέργεια γίνεται με επιστημονικό τρόπο, τα δε κτήματα αυτών είναι πρότυπα κτημάτων διά τα άλλα χωριά του Πηλίου. Βλέπει κανείς παντού γύρω του περιβόλια περιφραγμένα και φυτεμένα με οπωροφόρα δένδρα, όλα σε κανονικές σειρές. Ελαιώνες με τις ελιές καθαρισμένες, κλαδεμένες, περιποιημένες με ξεχωριστή φροντίδα. Πολύ λίγο ασχολούνται με την κτηνοτροφία, γιατί δεν υπάρχουν βοσκοτόπια. Στα παλαιότερα χρόνια έτρεφαν και μεταξοσκώληκες. Εργοστάσιον επεξεργασίας του βρίσκεται μέχρι σήμερα. Επίδοσις στα γράμματα, τις τέχνες και τις επιστήμες δεν παρατηρείται, ούτε άτομα που να διέπρεψαν σ’ αυτές αναφέρονται. Η γονιμότης του εδάφους η οποία παρέχει τα μέσα τα υλικά της ζωής δεν δημιούργησε σ’ αυτούς την ανάγκη να τραπούν σ’ άλλους τομείς της ανθρωπίνης δραστηριότητος. 
                                                                              [ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ στο Κάτω Λεχώνια (3)]

Κάτω Λεχώνια (3)

September 26, 2015, 10:59 pm

≫ Next: Χατζη- Ρήγενα η Μακρινιτζιότισσα

≪ Previous: Κάτω Λεχώνια (2)

$

0

0

Συνέχεια από Κάτω Λεχώνια (2)

Στον ίδιο χώρο επί τουρκοκρατίας, υπήρχε το δεύτερο τζαμί των Λεχωνίων.

VΙΙ Ήθη και έθιμα.

Τα πανηγύρια και ονομαστικές γιορτές, τ’ αρραβωνιάσματα και οι γάμοι, οι γεννήσεις και τα βαφτίσια ήταν και είναι μέχρι σήμερα οι πιο χαρούμενες εκδηλώσεις της ζωής των κατοίκων. Παίρνουν όψιν πανηγυρικών τελετών και συνοδεύονται από ένα σωρό τύπους, συνήθειες, ήθη και έθιμα.

Τ' Α ρ ρ α β ω ν ι ά σ μ α τ α.

Ο πρώτος ευτυχισμένος σταθμός στη ζωή των νέων. Απαραίτητος ο προξενητής που γινόταν τόσο συμπαθής και στις δύο οικογένειες ώσπου να τελειώση το συνοικέσιο. Αυτός θα μεσολαβούσε για να μεταβιβάση την επιθυμία του γαμβρού γύρω από την προίκα και άλλα ζητήματα. Κι όταν οι διαπραγματεύσεις κατέληγαν σε συμφωνία των συγγενών και του παπά, θα γινόταν οι επίσημες αρραβώνες. Στο διάστημα που μεσολαβούσε ως το γάμο η παρέα του γαμβρού και της νύφης ήταν ηπαγορευμένη.

Ο  Γ ά μ ο ς.

Το πιο χαρμόσυνο γεγονός που σκορπούσε στις ψυχές μελλονύμφων και πεθερικών ανείπωτη χαρά και ευτυχία. Η αυστηρότης των ηθών και η άγνοια από τους νέους της υποσχόμενης ευτυχίας προσέδιδε στο γάμο ξεχωριστή αίγλη. Ήταν η στιγμή που θα πραγματοποιούνταν το ωραιότερο νεανικό όνειρο. Δύο εβδομάδες νωρίτερα από το γάμο στο σπίτι τής νύφης μαζεύονταν οι φίλες και έκοβαν το νυφικό φόρεμα. Μια  εβδομάδα πριν από το γάμο αρχίζανε οι προετοιμασίες τον και από τις δύο οικογένειες. Την Τετάρτη ετοίμαζαν τα λεγόμενα προζύμια και έκαμαν μια κουλούρα στου γαμβρού το σπίτι. Την Πέμπτη έφκιαναν τον μπακλαβά, τον έψηναν και τον έκοβαν κομμάτια. Στη μέση έκοβαν ένα μεγάλο κομμάτι που το έλεγαν πεντάλφα. Στο σπίτι της νύφης άπω την Τετάρτη γέμιζαν τα μαξιλάρια της προίκας, την Πέμπτη ο γαμβρός με τους μπράτιμους έπαιρνε μια γαράφα με τσίπουρο και πήγαινε να καλέση το νουνό. Μετά γυρίζανε στο σπίτι της νύφης όπου μαζευότανε οι γειτόνισσες και έκαναν τα αλευρώματα. Βάζανε την νύφη και κοσκίνιζε τδ αλεύρι και μετά αλευρώνανε τον γαμβρό και την νύφη κι άρχιζε το γλέντι. Την Κυριακή έφτιαχναν ένα στεφάνι με λουλούδια, έβαζαν επάνω το ταψί με τα γλυκά και ξεκινούσαν ο γαμβρός, ο κουμπάρος και οι καλεσμένοι να πάνε να πάρουν τη νύφη. Μετά τη στέψη γυρνούσαν στο σπίτι τού γαμβρού όπου γινόταν γλέντι ως το πρωί. Πριν να μπη στα καινούργιο της σπίτι ή νύφη έπρεπε να πατήση επάνω στο κλειδί της εισόδου που το έβαζαν στο κατώφλι. Τη Δευτέρα το πρωί έβαζαν τη νύφη να σκορπίση, όταν σκούπιζε έπαιρναν τα σκουπίδια και τα σκόρπιζαν πάλι στο πάτωμα. Στη σκούπα τότε της βάζανε και φλωριά. Μετά παίρνανε την νύφη με τα όργανα και τους συμπεθέρους και πήγαιναν στη βρύση να πάρουν νερό, όπου και έσπαζαν το κανάτι. Μετά γύριζαν στο σπίτι κι έβαζαν τη νύφη να φτιάξη φαγητό και να υπηρετήση όλο το συμπεθεριό. Έτσι τελείωνε ο γάμος. Σήμερα οι γάμοι γίνονται όπως και εις τας πόλεις. Η στέψη γίνεται στην εκκλησία και οι νεόνυμφοι άλλοι, μεν φεύγουν για το ταξείδι του γάμου, άλλοι γυρίζουν στο σπίτι οπού γλεντούν με τους συγγενείς των μέχρι το πρωί. Οι στενοί συγγενείς και φίλοι της νύφης και του γαμβρού άλλοτε και τώρα προ του γάμου τους προσφέρουν διάφορα χρήσιμα δώρα για τα καινούργιο νοικοκυριό τους.

Τ ρ α γ ο ύ δ ι  τ ο υ  γ ά μ ο υ.

Απόψε, μανούλα μου,

Απόψε που κοιμόμουνα

ονειρευόμουνα,

σε ψηλόνε πύργο ανέβαινα

σε περιβόλι έμπαινα,

και δυο, λέει, μανούλα μου,

και δυο ποτάμια με νερό,

κρασί για το συμπεθεριό.

Ο πύργος είναι ο άντρας μου,

το περιβόλι ο γάμος μου

και δυο ποτάμια με νερό

τα δάκρυα που θα χύσω εγώ.

Γ έ ν ν η σ ι. 

Δύο  τρεις μέρες μετά τη γέννησι του βρέφους γίνονται τα λεγόμενα κολυμπίδια. Έρχονται στο σπίτι της μητέρας του παιδιού η νοννά και η μαμή, οι γιαγιάδες του μωρού και το πλένουν και το αλείφουν με λάδι.

Τα αγόρια τα περιμένουν να γεννηθούν με πια μεγάλη χαρά. Και δω όπως και στο γάμο τώρα και στα παλιά, προσέφεραν στο νεογέννητο διάφορα δώρα και το ασημώνουν με λεπτά.

Ν α ν ο υ ρ ί σ μ α τ α.

Νάνι νάνι, κι όπου το πονεί να γιάνη

Έλα, ύπνε, ύπνωσέ το και γλυκά αποκοίμησέ το,

Να κοιμάται να μερώνη, να ξυπνά να μεγαλώνη,

Να κοιμάται σαν τ’ αρνάκι, να ξυπνά σαν κατσικάκι.

Νάνι, νάνι, νάνι, νάνι,

Να κοιμάται να μερώνη,

Να ξυπνά να μεγαλώνη,

Κοιμήσου, αγόρι μου (ή μπεμπέκα μου),

κοιμήσου και η Παναγιά μαζί σου.

Νάνι, νάνι, το μικρό θέλει σεργιάνι,

κοιμήσου, μπέμπη μου, κοιμήσου

κι εγώ την κούνια σου κουνώ

γλυκά να σε κοιμήσω.

Νάνι, νάνι, νάνι,

κι όπου το πονεί να γιάνη.

νάνι, νάνι το καημένο,

το μικρό το χαϊδεμένο,

ώσπου νάρθη η μάνα του

απ’ τ’ αμπέλι

κι ο μπαμπάς του απ’ το χωράφι

να του φέρη κάτι κάτι,

του λαγού το ποδαράκι.

Β α φ τ ί σ ι α.

Στα βαφτίσια ο νουνός προσφέρει δώρο στο νεογέννητο πλήρες μικρό κουστουμάκι και μοιράζει στους παρευρεθέντας αναμνηστικά σταυρουδάκια  ή λεπτά.

Οι μικροί αμέσως με την εκφώνησιν του ονόματος τού μικρού τρέχουν να το αναγγείλουν στους γονείς, οι όποιοι τους δίδουν τα λεγάμενα σχαρίκια (χρήματα).

Γ ι ο ρ τ έ ς.

Έστρωναν κάτω ψάθες και γύρω γύρω μαξιλάρια. Στη μέση έβαζαν ένα ταψί όπου είχαν σύκα, καρύδια κ.λ.π. Ο νοικοκύρης πού γιόρταζε γυρνούσε με το παγούρι γεμάτο τσίπουρο και κερνούσε τους επισκέπτες, οι οποίοι του εύχονταν για τη γιορτή του. Σήμερα προσφέρονται εις τους επισκέπτες γλυκά ταψιού και ποτά, ο εορτάζων δε δέχεται δώρα από τους πιο στενούς συγγενείς και φίλους.

Κ η δ ε ί ε ς.

Η θλιβερά είδησι του θανάτου άλλοτε και τώρα ακόμη γνωστοποιείται σ’ όλο το χωριό με πένθιμες κωδωνοκρουσίες. Ύστερα από το άλλαγμα του νεκρού, γυναίκες καθότανε και τον μοιρολογούσαν. Φέρετρο δεν έφκιαναν τα πολύ παλιά χρόνια, είχε στην εκκλησία ένα ξυλοκρέββατο. Επάνω σ’ αυτό έβαζαν το νεκρό τυλιγμένο με σενδόνι και πήγαιναν και τον έθαβαν. Το ξυλοκρέβατο το γύριζαν στην εκκλησία για να χρησιμοποιηθή σ’ άλλη περίπτωσι. Μετά την κηδεία γύριζαν στο σπίτι όπου παρέθεταν στους συγγενείς και φίλους φαγητό φασόλια ή ρύζι. Μετά τριήμερον βράζουν σιτάρι και πηγαίνουν στην εκκλησία για να διαβάση ο παπάς για την ανάπαυσι της ψυχής του νεκρού. Το ίδιο και στις εννέα μέρες και στις σαράντα. Στα τρία χρόνια ξεθάβουν το νεκρό και εναποθέτουν τα οστά του στο κοιμητήρι.

Π α ρ ο ι μ ί ε ς.

Κάθε τόπος και ζακόνι κάθε μαχαλάς και τάξι. Λέγεται σε περιπτώσεις που παρατηρείται διαφορά εθίμων.

Οι ακαμάτες και οι τρελές έχουν τις τύχες τις καλές. Λέγεται όταν η τύχη ευνοεί τις ανοικοκύρευτες γυναίκες.

Ο λύκος με μηνύματα ποτέ αρνί δεν τρώει Λέγεται γι'αυτούς πού περιμένουν να τους τελειώσουν άλλοι τις δουλειές τους.

 Όταν ρωτάς δεν χάνεις.

Καινούργιο είναι το κόσκινο, ψηλά θα το κρεμάμε. Τη λένε για το ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε καινούργια πρόσωπα ή πράγματα.

Απ’ όλα τα μυρωδικά κάλλιο μυρίζει η μάνα.

Φύλαξε το φίδι το χειμώνα, να σε φάη το καλοκαίρι. Λέγεται για τους ευεργετηθέντες οι οποίοι δείχνουν αχαριστίαν.

Γάτα που κοιμάται ποντικούς δεν πιάνει.

 Όποιος λυπάται το φτωχό θα το βρη απ’ το Θεό.

 Όποιος κάνει το σταυρό του, έχει όπλο στο πλευρό του.

Α ι ν ί γ μ α τ α.

Τριχιές άπλώνουν, κουβάρια μαζεύουν (κολοκυθιά). 
Χιλιότρυπος, χιλιόκομπος, χιλιοκομποδεμένος, χίλια να πης δεν το πετυχαίνης (το δίχτυ).
                                                                                                          ΤΕΛΟΣ

Χατζη- Ρήγενα η Μακρινιτζιότισσα

October 1, 2015, 11:20 pm

≫ Next: Το μαρτυρικό Καραμπάσι στα 1944 (1)

≪ Previous: Κάτω Λεχώνια (3)

$

0

0

Στο περιοδικό ΜΑΚΡΙΝΙΤΣΑ (Απρίλιος 1999, τχ 19, σελ. 12-13) υπάρχει ένα άρθρο του γνωστού δασκάλου και ιστοριοδίφη Γιώργου Θωμάγια τη οικογένεια Δημ. Χατζηρήγα (ΕΔΩ) με στοιχεία βασισμένα σε ένα χειρόγραφο του 1830. 

Το αντέγραψα και το παρουσιάζω:

«Χατζη- Ρήγενα η Μακρινιτζιότισσα»

"Ζωή χαρισάμενη περνούσε - αρχές του 19ου αιώνα - η γυναίκα του άρχοντα Χατζηρήγα της Μακρινίτσας στο ομώνυμο χωριό. Από το ένα πλουσιοσπιτο (το πατρικό της) στο άλλο αρχοντικό (του άντρα της).

Καλότυχος ήταν ο χρόνος του 1812, όταν έγιναν οι γάμοι στη Μακρινιτσα, και βούιξε ο τόπος στα γλέντια και στα ξεφαντώματα. Γάμος αρχοντικός στη βάση της εφαρμογής όλων των γαμήλιων εθίμων της πολίχνης. Τι, ο Χατζηρήγας ήταν ο πλουσιότερος του χωριού, ένα πρόσωπο σεβαστό, μετέχοντας και στην τυπική δημογεροντία . Απάνω του πυκνωνόταν ο θαυμασμός των συντοπιτών του, άτομο υπερυψωμένο στην υπόληψη όλων καταπώς ήταν, που έδινε ψωμί σε δεκάδες χέρια: Είχε μαζί με τον πατέρα του «μεγάλο βυρσοδεψείο στην Αγριά κι άλλα εργαστήρια στη Μακρινίτσα», όπως γράφει ο Γιάννης Κορδάτος (Ιστορία της επαρχίας Βόλου και Αγιάς, Αθήνα 1960,  σελ. 637). Πολυταξιδεμένος επίσης και πολυδιαβασμένος πάνω απ’ όλα όμως δημοκράτης και πατριώτης. «...είχε κάνει πολλά ταξίδια στο εξωτερικό - πάλι ο Κορδάτος το υπογραμμίζει (όπ.π.) - κι είχε πάει πολλές φορές και στην Πόλη και στη Σμύρνη.  Ήταν λοιπόν άνθρωπος με γνώσεις πολλές και φλογερό πατριωτισμό.  Τα φυλλάδια του Ρήγα είχαν περάσει όλα από τα χέρια του και του είχαν κάνει μεγάλη εντύπωση . Ήταν δημοκράτης …»

Χίλια λούλουδα ευτυχίας στο Χατζηρηγέικο σπίτι της Μακρινίτσας, όταν προστέθηκε ένα ακόμα: Μια κόρη η Μαριγώ. Στα πούπουλα τη μεγάλωναν, μες στο μεγάλο κύκλο της συμπάθειας συγγενών και φίλων την ντάντευαν. Μια ευτυχισμένη μικρούλα, σωστή αρχοντοπούλα κάποιου παραμυθιού. Ίσως να απόχτησε κι άλλη αδερφή ή αδερφό- δεν ξέρουμε. Το άλλο είναι: ο πατέρας της είταν από τους πρώτους που συντάχτηκε με τον Άνθιμο Γαζή, όταν ο τελευταίος από τα 1817  ακόμα, σταλμένος από τους φιλικούς στο Πήλιο, προετοίμαζε το έδαφος για την επανάσταση της Θεσσαλομαγνησίας. Μαζί του θερμός συμπαραστάτης κι ο Χατζηρήγας. Φτάνει να γράψει ο Κορδάτος (όπ.π., σελ. 638), πως σ’ αυτό το πρόσωπο ο Γαζής «βρήκε τον καλύτερο συνεργάτη και σύμβουλο». Να παρατηρήσει ακόμα πως «η επιρροή τον Χατζηρήγα έφτανε ως την Αγιά» και πως ο ίδιος έδρασε οργανωτικά στα χωριά της, ξεσηκώνοντας τους πατριώτες.

Αλλά ο πατριωτισμός του ξεχείλισε πιο πολύ όταν, ζωσμένος στ’ άρματα, ανακατώθηκε με τα άλλα επαναστατικά μπουλούκια του Πηλίου που ρίχτηκαν στον αγώνα - 7 Μαΐου 1821. Έγινε μάλιστα και ο επικεφαλής των επαναστατών στην περιοχή Μακρινίτσας και Πορταριάς (Γιάννη Κορδάτου, όπ.π., σελ., 650). Πιο ύστερα, αρχηγός σώματος εκατό αντρών, έτρεξε και ξεσήκωσε την περιοχή της Αγιάς, σύμφωνα πάλι με τη μαρτυρία του Κορδάτου (όπ.π., σελ. 673). Πολέμησε κι εδώ, πολέμησε κι εκεί και δεν το έβαζε κάτω με τίποτα. Όταν όμως κατέβηκε από τη Λάρισα ο Δράμαλης και κατέπνιξε (προσωρινά βέβαια) την επανάσταση του Πηλίου, ο Χατζηρήγας σήκωσε τη φαμίλια του και πέρασε στο Τρίκερι. Εδώ είταν η αρχή του τέλους του. Δεν έγινε τόπος λυτρωμού το Τρίκερι, όπως το οραματιζόταν. Μεταβλήθηκε για τον ίδιο πεδίο θανάτου. Και τι θανάτου: Κάποιοι Τρικεριώτες αντίθετοι στα σίγουρα με το κίνημα των Ελλήνων τον ξεγέλασαν μια νύχτα και τον έριξαν σε μιαν ασβεσταριά, και χάθηκε το παλικάρι.

Θρήνος ασίγαστος στη φαμίλια του και τους άλλους δικούς του. Να ήταν τουλάχιστο στο χωριό της, μέσα στον κύκλο δικών και συγγενών και φίλων; Τώρα πως να απαλύνει τον πόνο της η δόλια η γυναίκα του, πού να ‘βρει έρεισμα παρηγοριάστον άξενο τον τόπο;

Πήραν τον μαύρο πόνο τους συντροφιά, μάνα και θυγατέρα, και πέρασαν στη Σκόπελο. Δεν είταν μόνοι τους εκεί. Βρήκαν πάμπολλους φυγάδες απ'το Πήλιο και κάμποσους συγχωριανούς τους. Περασμένοι όλοι εκεί για να αποφύγουν το μαχαίρι των τούρκων. Σ’ ένα φτωχόσπιτο της Σκοπέλου στέγασε τη δυστυχία της και η άλλοτε τρισευτυχισμένη Χατζηρήγενα με  την κόρη της Μαριγώ. Δυο εκπατρισμένες ψυχές μέσα στη βαριά σκιά της θλίψης μακριά από τα έχοντά τους στη γενέτειρά τους, έσφιγγαν τον πόνο τους κι έκαναν την καρδιά τους πέτρα. Τουλάχιστο ανάσαναν έναν αέρα λευτεριάς στο νησί, τουλάχιστον ένα τούρκικο χέρι δεν θα τις πείραζε. Έλειπε βέβαια εκείνος, στήριγμα και δόξα τους. Μα στη θέση του ήρθε άλλος κάποτε, άλλο αρχοντόπουλο από την Κόρινθο τώρα. 

Φεύγοντας απ’ την πατρίδα ο Κορίνθιος Ιωάννης Παναγόπουλος ήρθε στη Σκόπελο, άγνωστο για ποιο λόγο. Ήρθε με γερό κομπόδεμα από πλουσιόσπιτο όπως βγήκε. Περιζήτητος γαμπρός. Ό,τι έπρεπε δηλαδή για τη Μαριγώ της Χατζηρήγενας. Έγινε η γνωριμιά και  συμφώνησαν, γαμπρός και πεθερά. Για να έχει όμως ισχύ και κύρος η συμφωνία, Χρειαζόταν και το επίσημο προικοσύμφωνο. Εύκολα το απόκτησαν. Πήγαν στον «δημόσιο μνήμονα»  (συμβολαιογράφο) της Σκοπέλου Μελαχροινό Γιαννιού κι εκείνος σύμφωνα με τις νόμιμες διατάξεις, το σκάρωσε. Είταν πρωταπριλιά του 1830, όταν επισημοποιήθηκε η συμφωνία και διατυπώθηκε η προίκα, κινητή και ακίνητη (Ι).

Πλουσιοκόριτσο καταπώς είταν, και τι δεν παρέλαβε από την πατρική και τη μητρική περιουσία. Χωράφια και σπίτια στη Μακρινίτσα (όσα γλύτωσαν από την καταστροφική μανία των τούρκων), 3000   φοίνικες (νομίσματα καποδιστριακά), εικοσιτρία πουκάμισσα, έντεκα μεταξωτά φουστάνια και εννιά πάνινα, αντικείμενα της κουζίνας και χρυσαφικά. Περ’ απ’  αυτά και μερίδιο από τα δάνεια της φαμίλιας.

Από την άλλη μεριά κι ο γαμπρός γαλαντόμος αλλά και ευθυγραμμισμένος με τα έθιμα της πατρίδας του ξανοίχτηκε και στη δική του προσφορά για τη νύφη. Εφτακόσιοι φοίνικες στο χέρι, ρούχα και «γουνάκι χρυσοκέντητο». Την προικοδοσία κύρωσαν και με την υπογραφή τους οι μακρινιτσώτες – ζούσαν επίσης στη Σκόπελο - Κωνσταντίνος Ιω. Αμούτζιας και Γεώργιος Ευσταθίου και βέβαια και τα ενδιαφερόμενα μέρη, γαμπρός και πεθερά. Η νύφη πουθενά: Συνήθεια παλιά, στο πλαίσιο υποτίμησης της γυναίκας και από την Εκκλησία ακόμα, να μην υπολογίζεται η γνώμη της.

Αποδώ και μπρος χάνουμε τα χνάρια τους. Τι έγινε στ'αλήθεια εκείνο το αντρόγυνο, η πεθερά η «Χατζη - Ρήγενα η Μακρινιτζιότισσα» όπως αναφέρεται στο προικοσύμφωνο, τα πλούτη της φαμίλιας; Επέστρεψε κανένας απ’ αυτούς ή τα παιδιά τους αν απόχτησαν, στη Μακρινίτσα και συντηρήθηκαν τα υποστατικά τους;  Προπαντός εκείνη η ηρωική γυναίκα, η σύντροφος του ήρωα Χατζηρήγα που πλήρωσε με τη ζωή του τον έρωτα προς την πατρίδα και τη λευτεριά, πού κατέληξε;

Κάποιος ερευνητής του ιστορικοί χώρου  της Μακρινίτσας, θα μπορούσε (και θα έπρεπε) κάποτε να φωτίσει τα καθέκαστα.

 ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ (1) Ευχαριστώ θερμά τον ιστοριοδίφη ιερέα της Σκοπέλου κ, Κώστα Καλλιανό που αυθόρμητα μου έστειλε αντίγραφο του προικοσύμφωνου. Ο παπα - Κώστας - το έχω γράψει κι αλλού - είναι ο μόνος κληρικός στο νομό μας σήμερα, που αντιπροσωπεύει την τοπική Εκκλησία στην έρευνα της ιστορίας του χώρου μας."   

Το μαρτυρικό Καραμπάσι στα 1944 (1)

June 29, 2015, 12:40 am

≫ Next: Γιατροσόφια (1)

≪ Previous: Χατζη- Ρήγενα η Μακρινιτζιότισσα

$

0

0

Στο 
βολιώτικο 

ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ"της 8ης Ιουλίου 1961, δημοσιεύτηκε το παρακάτω κείμενο που αναφέρεται στις βαρβαρότητες των Γερμανών κατακτητών, που συνέβηκαν στο μαρτυρικό Καραμπάσι: 

Τον Μάρτιον του 1944 οι Γερμανοί, ως εγράφη, προέβησαν εις ευρείας εκτάσεως εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εις το Πήλιον εναντίον των ανταρτικών τμημάτων. Δεν αφήκαν περιοχήν, εις την οποίαν να μη διεισδύσουν. Όλα σχεδόν τα χωριά εδέχθησαν επιδρομές των Ες-Ες και υπέστησαν μεγάλες καταστροφές. Τα αποτελέσματα εκ των εκκαθαριστικών αυτών επιχειρήσεων δεν υπήρξαν τα αναμενόμενα διά τους Γερμανούς, οι οποίοι μάλιστα υπέστησαν σοβαρές απώλειες κατά την διάρκειαν των επιχειρήσεων αυτών, συγκρουσθέντες επανειλημμένως με τους αντάρτες. 

Ολόκληρος ο Απρίλιος του 1944 διέρρευσε με τούς Γερμανούς διατρέχοντας το Πήλιον, πολλοί δε Πηλιορείτες επλήρωσαν με την ζωήν και τις περιουσίες των την θηριωδία των Ες -Ες. 

Αρχάς Μαΐου και ολίγον πριν τερματισθή άνευ ουσιαστικών αποτελεσμάτων το «Κτένισμα» του Πηλίου, οι Γερμανοί, απογοητευμένοι και περισσότερον εξαγριωμένοι έστρεψαν την μήνιν των εναντίον του αμάχου πληθυσμού. Ούτω την 13ην Μαΐου ομάδες Ες-Ες επέδραμον εις τον συνοικισμόν του Αγ. Βλασίου Στρόφυλλον, τον οποίον και ελεηλάτησαν αγρίως. Επυρπόλησαν ακολούθως δέκα τρία σπίτια και εφόνευσαν εξ άτομα, μεταξύ των οποίων και μίαν γυναίκα αποτεφρωθείσαν εντός της οικίας της. Συνέλαβον εξ άλλου περί τους εβδομήκοντα κατοίκους τους οποίους μετέφεραν εις Βόλον και ενέκλεισαν εντός της «Κίτρινης Αποθήκης». Μετά πολλές παραστάσεις και παρακλήσεις οι συλληφθέντες αφέθησαν ελεύθεροι. 

Μετά τριήμερον, δηλαδή την 16 Μαΐου 1944, οι Γερμανοί επέδραμον εκ νέου εις τον συνοικισμόν και προεκάλεσαν και άλλες καταστροφές.

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ

Την ιδίαν αυτήν ημέραν, δηλαδή την 16 Μαΐου οι Γερμανοί κατέστρεψαν τον Άγιον Βλάσιον (Καραμπάσι). Συγκεκριμένως οι Γερμανοί επυρπόλησαν 144 οικίες του χωρίου, τις οποίες προηγουμένως ελεηλάτησαν αγρίως. Μεγάλην δοκιμασίαν υπέστησαν οι κάτοικοι του Αγίου Βλασίου. Συλληφθέντες οι περισσότεροι από τους Ες-Ες οδηyήθησαν εις τα Λεχώνια. Εκείθεν μετεφέρθησαν οι όμηροι εις Βόλον και εφυλακίσθησαν εις την «Κίτρινη Αποθήκη». Εξ αυτών απηλευθερώθησαν οι περισσότεροι, αλλ'αρκετοί δεν εγύρισαν ποτέ εις το χωριό των. Εξετελέσθησαν υπό των Ες-Ες. Τρεις εις Λεχώνια, επτά άλλοι εις  Άγιον  Ιωάννην Κισσού και μερικοί ακόμη εις Βόλον. 

Τα θύματα εν τούτοις των Γερμανών εις Άγιον Βλάσιον υπερέβησαν συνολικώς τα σαράντα, δηλαδή το Καραμπάσι, όπως συνήθως λέγεται ο Άγιος Βλάσιος, επλήρωσε με πολύ αίμα αθώων και με ολοσχερή σχεδόν καταστροφή την εγκληματική μανία των Γερμανών επιδρομέων.

ΚΑΙ ΝΕΑ ΕΠΙΔΡΟΜΗ ΕΙΣ ΤΙΣ ΜΗΛΙΕΣ

Ας σημειωθή επ’ εύκαιρια κατά το χρονικόν αυτό διάστημα επλήγησαν για άλλη μια φορά και αι Μηλιές. Την 2Οην Μαρτίου 1944 οι Γερμανοί είσεβαλον εις Μηλιές και συνέλαβαν εξήντα τέσσερες κατοίκους τους οποίους μετέφεραν εις Βόλον. Εξ αυτών εξετέλεσαν τέσσερες, επτά απέστειλαν εις Γερμανίαν και τους ενέκλεισαν εις το φοβερό στρατόπεδο Νταχάου, ενώ είκοσι πέντε έπεσαν από τις σφαίρες των γερμανικών πολυβόλων την 2 και 3  Απριλίου 1944 εις την περιοχήν Λαρίσης. 
                                                                                                 (ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)